Η «οικονομική ζωή» των αειφόρων κτιρίων

Η μελέτη με βάση το πρότυπο πιστοποίησης της Αμερικής «LEED» (2003) παρέχει στοιχεία που δείχνουν ότι τα υψηλότερα επίπεδα πιστοποίησης συχνά αντιστοιχούν σε υψηλότερα ποσοστά εξοικονόμησης ενέργειας, όπως φαίνεται στο Σχήμα 1. Μια πιο πρόσφατη μελέτη (2010) εκτιμά ότι η εξοικονόμηση στην κατανάλωση νερού που προκύπτει από στρατηγικές, όπως η επαναχρησιμοποίηση του νερού και υδραυλικά αποδοτικές εγκαταστάσεις, φτάνει έως 39% σε σχέση με εκείνη ενός συγκρίσιμου συμβατικού κτιρίου.

Εξοικονόμηση από την μετασκευή αειφόρων κτιρίων
Η αγορά της ανακαίνισης με σκοπό την ενεργειακή αναβάθμιση σήμερα κερδίζει ολοένα και περισσότερο έδαφος. Οι περισσότερες χώρες συνειδητοποιούν σταδιακά την σημασία της έλλειψης ενεργειακής απόδοσης του υφιστάμενου κτιριακού δυναμικού τους και υλοποιούν μετασκευές ενεργειακής απόδοσης με ταχύτερους ρυθμούς. Τα μέτρα αναβάθμισης περιλαμβάνουν τη θερμομονωτική βελτίωση του κελύφους, νέα αποδοτικά συστήματα θέρμανσης και εξαερισμού, αναβάθμιση του συστήματος φωτισμού, μέτρηση της καταναλισκόμενης ενέργειας, βελτίωση των συστημάτων ελέγχων και διαχείρισης, εγκαταστάσεις ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και μηχανικές αναβαθμίσεις των συστημάτων. 

Από τα τρέχοντα στοιχεία διαπιστώνουμε ότι μπορεί η εξοικονόμηση ενέργειας που επιτυγχάνεται από την ανακαίνιση των υφιστάμενων αειφόρων κτιρίων να μην είναι τόσο υψηλές όσο για νέες κατασκευές, είναι παρόλα αυτά σημαντική. Για παράδειγμα, μια μελέτη κτιρίων στη Σιγκαπούρη αποκαλύπτει ότι η εξοικονόμηση ενέργειας που επιτυγχάνεται σε ένα δείγμα κτιρίων μετά την ανακαίνιση είναι 17%. Δεδομένου ότι οι τιμές της ενέργειας θα συνεχίσουν να αυξάνονται, τα σχετικά οφέλη της ενεργειακής απόδοσης θα γίνονται ολοένα και μεγαλύτερα, και το επιχειρηματικό ενδιαφέρον για ενεργειακά αποδοτικά κτίρια, καθώς και για μετατροπή της ενεργειακής απόδοσης, θα ενισχυθεί σημαντικά.

Συντήρηση
Εκτός από την αποδοτικότητα των πόρων, ένα άλλο τυπικό χαρακτηριστικό των πράσινων κτιρίων είναι η έμφαση στην αντοχή και μακροζωία των συστημάτων. Το κάθε υλικό που χρησιμοποιείται στην κατασκευή, επιθεωρείται για ολόκληρο τον κύκλο ζωής του, όπως και για τα χαρακτηριστικά του κατά τη στιγμή της εγκατάστασης. Χρησιμοποιείται ολιστική προσέγγιση που λαμβάνει στοιχεία της ενσωματωμένης ενέργειας, της τοξικότητας, της εκπομπής ρύπων και του κύκλου «αντικατάστασης» και ανακύκλωσης, έτσι ώστε να εξασφαλιστεί ότι ένα υλικό είναι «αειφόρο» σε όλες του τις πτυχές.

Μια σωστά καθορισμένη παλέτα από βιώσιμα υλικά και συστήματα δόμησης παρέχει μακροπρόθεσμο οικονομικό όφελος μέσω των σπανιότερων αντικαταστάσεων υλικών και των μειωμένων απαιτήσεων σε καθαρισμό και συντήρηση. Δεν πρέπει βέβαια να ξεχνάμε και τα οφέλη που συνδέονται με το υγιεινό εσωτερικό περιβάλλον, λόγω της χαμηλότερης τοξικότητας και των εκπεμπόμενων ρύπων. Προχωρώντας ένα βήμα παραπέρα, υλικά που είναι πραγματικά αειφόρα έχουν το πρόσθετο πλεονέκτημα της ανακύκλωσης και ανάκτησης στο τέλος της ζωής τους, που δημιουργούν τη δυνατότητα για επιπλέον ροή εσόδων, αν και η διαδικασία αυτή είναι προς το παρόν σε αρχικό στάδιο.

Ανακαίνιση
Ένα άλλο χαρακτηριστικό που συμβάλλει στην οικονομική βιωσιμότητα ενός κτιρίου και ωφελεί τόσο τον ιδιοκτήτη και κατασκευαστή όσο και τον χρήστη, είναι η ευελιξία του σχεδιασμού και η δυνατότητα να προσαρμόζεται καλύτερα στους μελλοντικούς κινδύνους. Τα αειφόρα κτίρια συχνά περιλαμβάνουν συστήματα που έχουν σχεδιαστεί για να προσαρμόζονται ανάλογα με τις εκάστοτε ανάγκες, συμπεριλαμβανομένων υπερυψωμένων δαπέδων και κινητών χωρισμάτων, τα οποία επιτρέπουν την κίνηση των χρηστών και την χωρική αναδιάρθρωση χωρίς αναστάτωση, διακοπή εργασιών, ή επιπλέον κόστος.
Για τους ιδιοκτήτες ακινήτων, προσαρμοστικότητα σημαίνει ευκολία μετάβασης σε μια νέα χρήση ή αναδιαμόρφωση του χώρου, προκειμένου να ανταποκρίνεται στις μεταβαλλόμενες απαιτήσεις της αγοράς. Για τον ιδιοκτήτη και τον χρήστη, ένα κτίριο που διασφαλίζει την προσαρμογή του σε νέες πηγές ενέργειας, υποδομές δεδομένων, κλιματικές αλλαγές και νέους τρόπους εργασίας, εξασφαλίζει ότι θα συνεχίσει να είναι ένα πολύτιμο περιουσιακό στοιχείο.

Συνολική εξοικονόμηση λειτουργικών δαπανών
Ένα αειφόρο κτίριο που χρειάζεται ελάχιστη αρχική επένδυση μόλις 2% πάνω από το κόστος κατασκευής ενός συμβατικού, αποδίδει εξοικονόμηση πάνω από δέκα φορές από την αρχική επένδυση, βάσει ενός 20ετούς κύκλου ζωής. Ενώ ο αριθμός αυτός περιλαμβάνει την εξοικονόμηση και από την αύξηση της παραγωγικότητας και της υγείας των χρηστών, εμβαθύνοντας στην εξοικονόμηση ενέργειας, διαπιστώθηκε ότι η εξοικονόμηση του κόστους λειτουργίας λαμβάνεται υπόψη και στο κόστος ασφαλίστρων που συνδέονται με τον αειφόρο σχεδιασμό των κτιρίων και κατασκευών (σχήμα 2). Ο βαθμός της εξοικονόμησης ποικίλει ανάλογα με τις τιμές της ενέργειας σε μια δεδομένη τοποθεσία.

Γεφυρώνοντας το χάσμα των αποδόσεων
Τα στοιχεία που παρουσιάζονται στα διαγράμματα παραπάνω, δείχνουν ότι υπάρχει σεβαστό κέρδος από την εξοικονόμηση του κόστους λειτουργίας και συντήρησης. Παρόλα αυτά, ακόμα και τα πιο καλά σχεδιασμένα κτίρια με υψηλές απαιτήσεις και υπηρεσίες, μπορεί τελικά να μην αποδόσουν όπως αναμένεται αν δεν υποστηριχθούν και δεν υιοθετηθούν πρακτικές, ισχυρής μοντελοποίησης, σχεδιασμού, διαχείρισης κατασκευής και αποτελεσματικής διαχείρισης κατά την χρήση.

Η εικόνα παραπάνω αποδεικνύει ότι η διαφορά των προβλεφθέντων έναντι της πραγματικής ενεργειακής απόδοσης δεν είναι μόνο προϊόν ενέργειας, αλλά εξαρτάται από πολλούς παράγοντες οι οποίοι επενεργούν στις διαδικασίες σχεδιασμού και διαχείρισης του κτιρίου. Τα ποσοστά που εμφανίζονται στο διάγραμμα, είναι βασισμένα σε θεωρητικά μοντέλα και όχι σε στατιστική ανάλυση. Ο ρόλος μιας ολοκληρωμένης διαδικασίας σχεδιασμού είναι καθοριστικός και πολύ πιθανόν το κυριότερο εργαλείο για την διασφάλιση ότι τα αναμενόμενα οφέλη από το σχεδιασμό αειφόρων κτιρίων είναι υλοποιήσιμα στην πράξη και στην διάρκεια χρήσης του κτιρίου.

Το χάσμα της απόδοσης αυτής έχει μελετηθεί αρκετές φορές από διαφορετικά ιδρύματα ή οργανισμούς και έχει οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι το κέρδος που επιτυγχάνεται από τα αειφόρα κτίρια πολλές φορές δεν έχει αποτυπωθεί από την αρχή, δηλαδή δεν είναι σε γνώση του επενδυτή. Οπότε, πως μπορούμε να διασφαλίσουμε ότι η αναμενόμενη αποδοτικότητα ενός κτιρίου συμπίπτει με την αποδιδόμενη; Οφείλουμε να προχωρήσουμε σε συγκεκριμένες στρατηγικές:

Ο θετικός αντίκτυπος της διαδικασίας επαλήθευσης των προδιαγραφών (commissioning) ενός κτιρίου, έχει αποτυπωθεί και, μάλιστα, σε μεγάλη βιβλιογραφία. Απεικονίζεται η θετική επίδραση που έχει στον εντοπισμό των δυσλειτουργιών και σε άλλα θέματα σχετικά με την απόδοση, αυξάνοντας τις ευκαιρίες για μεθόδους εξοικονόμησης ενέργειας και ανάπτυξη συστημάτων βελτίωσης. Η σωστή διαδικασία commissioning σε νέα αλλά και υφιστάμενα αειφόρα κτίρια έχει ως αποτέλεσμα την μείωση των λειτουργικών δαπανών, του κόστους συντήρησης και του κόστους αποκατάστασης βλαβών. Επίσης εξασφαλίζεται ότι τα κριτήρια και η μεθοδολογία σχεδιασμού, υλοποιούνται στη κατασκευή και στη λειτουργία.

Το commissioning πρέπει να είναι μια διαρκείς διαδικασία, που θα πρέπει να πραγματοποιηθεί τουλάχιστον για τους πρώτους 12 μήνες λειτουργίας καθώς μια τέτοια διαδικασία, εξασφαλίζει τη σωστή μετάβαση και παράδοση στους χρήστες μεταξύ των διαφορετικών εποχών του έτους. Όπως είναι λογικό, όταν αλλάζει η εποχή, αλλάζει και η ενέργεια που καταναλώνει το κτίριο.



Άρθρο του κ. Δημήτρη Μαναγούδη, Μηχανολόγου Μηχανικού, Πιστοποιημένου επιθεωρητής Αειφόρων κτιρίων κατά DGNB, Πηγή: The Business case for Green building, WorldGBC