Τα βιώσιμα σπίτια αλλάζουν την ελληνική νοοτροπία

Ο σύγχρονος βιοκλιματικός σχεδιασμός έρχεται για να αλλάξει τις παραδόσεις που θέλουν τα ωραία και επιβλητικά σπίτια να είναι απαραίτητα και ενεργοβόρα.

Tweet

Σε μια μεσογειακή χώρα με κλιματολογικά χαρακτηριστικά όπως της Ελλάδας  και σε συνδυασμό με την επικρατούσα νοοτροπία, ήταν αναμενόμενο όλοι οι πολίτες της να στοχεύουν στην απόκτηση της δικής τους κατοικίας. Το τεράστιο, για τα ευρωπαϊκά δεδομένα, ποσοστό ιδιοκατοίκησης που εμφανίζει η χώρα μας αντικατοπτρίζει ακριβώς αυτή την επιθυμία. Η συγκεκριμένη αντίληψη απόκτησης του δικού μας «κεραμιδιού» ευδοκιμεί εδώ και πολλές δεκαετίες, ενώ γιγαντώθηκε τελευταία, βρίσκοντας πάτημα σε μια πολιτική υπερκατανάλωσης που εφαρμόστηκε στη χώρα μας. Δεν είναι άλλωστε λίγες οι περιπτώσεις που οι αποταμιεύσεις μια ζωής οδηγούσαν στην κατασκευή τεράστιων, πολυτελών κατοικιών οι οποίες στις περισσότερες των περιπτώσεων υπερεπαρκούσαν για να καλύψουν τις βασικές στεγαστικές ανάγκες μιας οικογένειας. Μέσα σε αυτή τη λογική, βρήκαν πεδίο δράσης οι περισσότερες ειδικότητες του τεχνικού κόσμου, από μηχανικούς μέχρι πάσης φύσεως εργολάβους.

Το γεγονός βέβαια πως σε μια αναπτυσσόμενη οικονομία υπήρχε συνεχής κυκλοφορία του χρήματος με τον έναν ή τον άλλον τρόπο δεν θεωρείται αρνητικό. Στα πλαίσιο όμως της αστικοποίησης και του άκρατου καταναλωτισμού οι κατασκευαστικές επιλογές των πολιτών οδηγούσαν λίγο έως πολύ στο ίδιο αποτέλεσμα κάθε φορά, δηλαδή σε βαριές κατοικίες από οπλισμένο σκυρόδεμα και οπτοπλινθοδομή. Αυτού του είδους οι κατασκευές εκμεταλλεύονται μεν όλες τις ευεργετικές ιδιότητες της συνεργασίας σκυροδέματος και χάλυβα, παρουσιάζουν όμως δυσκολία προσαρμογής στις σύγχρονες απαιτήσεις περί ενεργειακής απόδοσης. Ειδικότερα την τελευταία δεκαετία παρατηρείται σε Ευρωπαϊκό επίπεδο μια προσπάθεια εξοικονόμησης ενέργειας, με οδηγίες προς κάθε χώρα-μέλος για μείωση των εκπομπών CO2.

Η στροφή στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και ιδίως στην εγκατάσταση φωτοβολταϊκών και αιολικών συστημάτων παραγωγής ενέργειας έχει συμβάλει καταλυτικά προς αυτή την κατεύθυνση. Όλες οι επενδύσεις αυτού του είδους όμως απαιτούν ένα σημαντικό αρχικό κεφάλαιο και επομένως τις καθιστούν δυσπρόσιτες, ιδιαίτερα αυτή την εποχή που διανύουμε, για την πλειοψηφία των απλών πολιτών. Μήπως όμως η λύση βρίσκεται δίπλα μας και όχι τόσο μακριά όσο νομίζουμε; Μήπως αυτό το περιβόητο «κεραμίδι», το οποίο πασχίζουν να αποκτήσουν όλοι οι πολίτες της χώρας μας, είναι δυνατό να αποτελέσει την εναλλακτική λύση που θα οδηγήσει στο ίδιο επιθυμητό αποτέλεσμα;

Η βιοκλιματική αρχιτεκτονική στην αειφόρο ανάπτυξη

Η υιοθέτηση σύγχρονων αντιλήψεων περί βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής στα πλαίσια μιας αειφόρου και βιώσιμης ανάπτυξης θέτει νέα δεδομένα στις κατασκευές και οδηγεί στη χρησιμοποίηση νέων υλικών, πιο φιλικών προς το περιβάλλον. Άλλωστε δεν είναι τυχαίο πως τα περισσότερα σύγχρονα αρχιτεκτονικά δημιουργήματα που προσανατολίζονται στην κατεύθυνση της εξοικονόμησης ενέργειας χρησιμοποιούν ελάχιστα το οπλισμένο σκυρόδεμα και στρέφονται περισσότερο σε υλικά όπως το ξύλο, το γυαλί κλπ.

Η έννοια ωστόσο της βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής δεν είναι καινούρια. Τα προγράμματα σπουδών σχεδόν όλων των πολυτεχνείων της χώρας μας εμπεριέχουν μαθήματα βιοκλιματικού σχεδιασμού κατασκευών, δηλαδή σχεδιασμού που προσδίδει τη δυνατότητα στην κατασκευή να εκμεταλλεύεται στο έπακρο τα χαρακτηριστικά του κλίματος της περιοχής όπου βρίσκεται.

Δυστυχώς τις τελευταίες δεκαετίες όπου ο μόνος στόχος των κατασκευαστών ήταν η μεγιστοποίηση του κέρδους τους, ελάχιστη σημασία δίνονταν στο σωστό αρχιτεκτονικό σχεδιασμό των κτιρίων. Αυτό επιχείρησε να αλλάξει ο Κανονισμός Ενεργειακής Απόδοσης Κτιρίων ( Κ.ΕΝ.Α.Κ.) με την κατηγοριοποίηση των κτιρίων, θέτοντας αυστηρότερους ελάχιστους περιορισμούς για κάθε νέα κατασκευή. Στο σημείο αυτό εμφανίζεται η αδυναμία των συμβατικών κατασκευών από οπλισμένο σκυρόδεμα να προσαρμοστούν εύκολα σε αυτές τις απαιτήσεις καθώς η κλασική 5άρα θερμομόνωση που είχαν συνηθίσει οι «εργολάβοι» να τοποθετούν δεν επαρκεί πια. Παράλληλα, λόγω του τρόπου κατασκευής τους, δημιουργούνται αρκετές θερμικές γέφυρες μεταξύ εσωτερικού και εξωτερικού χώρου με αποτέλεσμα τη μεγιστοποίηση των θερμικών απωλειών.Σε καμία περίπτωση τα παραπάνω δεν συνεπάγονται πως είναι αδύνατη η κατασκευή μιας βιοκλιματικής κατοικίας από οπλισμένο σκυρόδεμα με μειωμένη κατανάλωση ενέργειας. Θα πρέπει όμως να συνυπολογίσουμε και έναν ακόμα παράγοντα. Το σπίτι είναι η βάση του κάθε ανθρώπου. Όλες οι δραστηριότητές του ξεκινάνε και τελειώνουν εκεί. Επιπλέον, το σπίτι είναι το μέρος όπου ο κάθε άνθρωπος δημιουργεί οικογένεια και μεγαλώνει τα παιδιά του. Συνεπώς είναι αυτονόητο πως μια κατοικία που προσφέρει συνθήκες θερμικής και οπτικής άνεσης είναι πιο κατάλληλη από κάποια άλλη, για το σκοπό που καλείται να επιτελέσει. Επιπρόσθετα, αν η εν λόγω οικία μπορεί να επιβαρύνει το περιβάλλον στον ελάχιστο δυνατό βαθμό, προσδίδοντας έτσι μια οικολογική διάσταση στο ρόλο της, θα αποτελούσε την τέλεια επιλογή και θα συνέβαλλε στην πολυσυζητημένη βιώσιμη ανάπτυξη.

Το ξύλο ομορφαίνει και εξοικονομεί

Μια βιώσιμη λοιπόν κατοικία είναι δυνατόν να κατασκευαστεί από ανακυκλώσιμα υλικά όπως το ξύλο. Το ξύλο είναι ένα 100% ανακυκλώσιμο υλικό και η χρησιμοποίησή του ελαχιστοποιεί τις εκπομπές του CO2.

Οι ξύλινες κατοικίες εκμεταλλεύονται την ιδιότητα του ξύλου να απορροφά και να αποβάλλει υγρασία και έτσι είναι σε θέση να καθορίζουν φυσικά το κλίμα στο εσωτερικό τους, προσφέροντας μια άνετη διαβίωση στους ενοίκους τους υπό άριστες κλιματολογικές συνθήκες.

Η διαβίωση μέσα σε ένα ξύλινο σπίτι μπορεί να είναι μοναδική καθώς σου παρέχει την αίσθηση της διαβίωσης σε ένα φυσικό περιβάλλον. Το ξύλινο σπίτι λειτουργεί ως ένας ζωντανός οργανισμός που αναπνέει. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε πως στις βόρειες χώρες, παρά τα έντονα κλιματολογικά φαινόμενα, σχεδόν όλες οι κατοικίες είναι κατασκευασμένες και συνεχίζουν να κατασκευάζονται από ξύλο. Επίσης τα τουριστικά σαλέ από ξύλο προσφέρουν μια εναλλακτική εμπειρία στους θαμώνες τους αλλά και μια υγιεινή διαβίωση για το διάστημα των διακοπών τους. Αλήθεια γιατί άραγε τόσοι πολλοί άνθρωποι επιλέγουν αυτού του είδους τις διακοπές; Είναι μόνο ο φυσικός πλούτος που προσφέρει η περιοχή όπου είναι κατασκευασμένα; Ή μήπως η αίσθηση της διαβίωσης σε ένα φυσικό περιβάλλον παίζει σημαντικό ρόλο στην επιλογή τους;

Η χρησιμοποίηση του ξύλου ξεκινάει από πολύ παλιά και αυτό γιατί αποτελεί ένα ζωντανό υλικό. Το μάτι του ενοίκου ή του επισκέπτη μια ξύλινης κατοικίας δεν κουράζεται ποτέ, σε αντίθεση με τις συμβατικές κατασκευές που αποτελούνται ως επί το πλείστον από ψυχρά υλικά όπως το σκυρόδεμα και το τούβλο. Σε μια ξύλινη κατοικία ελαχιστοποιούνται οι πιθανότητες εμφάνισης ενός αισθήματος δυσφορίας, περιορισμού, αμηχανίας και κλειστοφοβίας όπως όλοι μας λίγο πολύ κάποια στιγμή έχουμε αισθανθεί στις τσιμεντοποιημένες κατασκευές των τελευταίων δεκαετιών. Το φαινόμενο αυτό έρχεται και πάλι να αποδοθεί στο φυσικό κλίμα που δημιουργεί μια ξύλινη κατασκευή στο εσωτερικό της και στην αίσθηση που δημιουργείται σε κάποιον καθώς εισέρχεται,  ως συνέχεια του εξωτερικού περιβάλλοντος. Συνεπώς η φυσική και υγιεινή διαβίωση που μπορεί να προσφέρει μια ξύλινη κατοικία συνδυαζόμενη και με τα άλλα ισχυρά χαρακτηριστικά που έχει το ξύλο ως υλικό πράσινης δόμησης, όπως η αντισεισμικότητα, η άριστη θερμομόνωση, η αυξημένη πυρασφάλεια, το χαμηλό κόστος συντήρησης και τη ταχύτητα κατασκευής το καθιστούν ως μια από τις καλύτερες επιλογές για την κατασκευή μιας κατοικίας.

Γιατί επιμένουμε στα συμβατικά;

Το ερώτημα όμως είναι, γιατί στη χώρα μας επιμένουμε στην ανέγερση συμβατικών κατασκευών, ενώ τα παραπάνω συγκριτικά πλεονεκτήματα του ξύλου έναντι των άλλων υλικών είναι λίγο έως πολύ κοινώς αποδεκτά; Γιατί να μην προσφέρουμε στους εαυτούς μας και στα παιδιά μας μια υγιεινή διαβίωση και μια διαφορετική εμπειρία που ξεφεύγει από τα πατροπαράδοτα; Γιατί στη χώρα μας υπάρχει η φοβία πως ό,τι το διαφορετικό μπορεί να είναι και ανεπαρκές; Γιατί, ενώ είμαστε ευαισθητοποιημένοι σαν λαός, επιφυλασσόμαστε να δοκιμάσουμε κάτι εναλλακτικό για μεγάλο χρονικό διάστημα και συνεχώς γυρίζουμε στις παραδοσιακές λύσεις; Και τέλος, γιατί έπρεπε οι Ευρωπαίοι να μας θέσουν συγκεκριμένους στόχους σχετικά με την εξοικονόμηση ενέργειας και τη στροφή προς την πράσινη δόμηση, από τη στιγμή που ζούμε σε μια χώρα όπου η αρχή της αειφορίας κατοχυρώνεται από το ίδιο της το σύνταγμα;

Υπάρχει όμως και ένα ενθαρρυντικό στοιχείο σε όλα αυτά. Τα ποικίλα ευρωπαϊκά προγράμματα που χρηματοδοτούν εργασίες εξοικονόμησης ενέργειας στις ήδη υπάρχουσες κατασκευές καθώς και οι διαφόρων ειδών δραστηριότητες και πρωτοβουλίες εθελοντικών οργανισμών και μη κυβερνητικών οργανώσεων σχετικά με την ευαισθητοποίηση του κόσμου για τις πράσινες κατασκευές και τεχνολογίες. O τεχνικός κόσμος της χώρας όμως, είναι αυτός που πρέπει να πρωτοπορήσει οδηγώντας στη μελέτη εναλλακτικών λύσεων και προτάσεων, όπως είναι η κατασκευή οικολογικών κατοικιών. Η αρχή έχει γίνει και με εχέγγυα την άριστη επιστημονική κατάρτιση και τον απαιτούμενο επαγγελματισμό, μπορούμε να αλλάξουμε τη νοοτροπία μας προς την κατεύθυνση πιο υγιεινών, οικονομικών και οικολογικών επιλογών διαβίωσης.

Άρθρο του κ. Κωνσταντίνου Παπαλίτσα, Πολιτικού Μηχανικού