Ο… έλεγχος στα χέρια μας!

Για να μπορέσουμε να έχουμε μια εκτίμηση του τι θα πει «απώλεια ενέργειας», είναι σημαντικό να δούμε τις πραγματικές καθημερινές ενεργειακές μας ανάγκες και να κατανοήσουμε ότι η ίδια η ηλεκτρική ενέργεια εύκολα μπορεί να αλλάξει μορφή και να μετατραπεί σε θερμική, για τη θέρμανση ή ψύξη των κτιρίων. Η απώλεια ή η διαρροή της ενέργειας, τελικά, προκύπτει αν αφαιρέσουμε από το συνολικό ποσό που δαπανούμε καθημερινά για τις ανάγκες μας, το ποσό εκείνο που χρησιμοποιούν οι συσκευές κατά τη διάρκεια της κανονικής λειτουργίας τους.
Εύλογα λοιπόν προκύπτει το συμπέρασμα ότι οι απώλειες δημιουργούνται όταν οι συσκευές μας βρίσκονται σε κατάσταση αναμονής, όταν δεν χρησιμοποιούνται δηλαδή, αλλά παραμένουν στην πρίζα. Παρόμοιες απώλειες έχουμε και στη θερμική ενέργεια, όταν έχουμε το καλοριφέρ ή το κλιματιστικό σε λειτουργία αλλά ο χώρος δεν ζεσταίνεται ή δεν ψύχεται σωστά εξαιτίας των απωλειών του κτιρίου από τα κουφώματα ή την ανεπαρκή μόνωση. Ένα απλό παράδειγμα για να γίνει κατανοητή η κατάσταση, είναι το φως αναμονής των συσκευών όπως η τηλεόραση, το ηχοσύστημα ή κάποιες σύγχρονες οικιακές συσκευές που ακόμα και όταν δεν τις χρησιμοποιούμε καταναλώνουν ηλεκτρικό ρεύμα.

Πώς θα περιορίσουμε τη σπατάλη
Ένας πρώτος τρόπος περιορισμού της σπατάλης θα είναι να κατανοήσουμε το ποσοστό εκείνο της ενέργειας που χρησιμοποιούμε καθημερινά, χωρίς να αλλάξουμε το τρόπο ζωής μας. Με το να υιοθετήσουμε μια πιο «οικολογική» στάση, ναι μεν βοηθούμε προς την κατεύθυνση αυτή, αλλά από την άλλη μεριά, ας παραδεχτούμε ότι πρακτικά είναι πολύ δύσκολο να απαλλαγούμε από τις συνήθειες μας. Βγάζοντας συσκευές από την πρίζα όταν δεν τις χρησιμοποιούμε είναι μια πρώτη και καλή προσπάθεια αντιμετώπισης, στην πράξη όμως είναι και δύσκολο να εφαρμοστεί.

Οι έξυπνοι ελεγκτές
Τη λύση έρχεται να δώσει πάλι η τεχνολογία με τους λεγόμενους «έξυπνους ελεγκτές ενέργειας». Ουσιαστικά, πρόκειται για έξυπνους μετρητές ηλεκτρικής ενέργειας, οι οποίοι παρακολουθούν και ελέγχουν την ηλεκτρική ενέργεια που καταναλώνουμε. Συμπληρωματικά, υπολογίζουν το κόστος λειτουργίας των ηλεκτρικών συσκευών που έχουμε στο σπίτι ή στην επιχείρηση σε πραγματικό χρόνο, βάσει πάντα της τρέχουσας τιμής προμήθειας του ηλεκτρικού ρεύματος.
Έτσι βοηθούν ουσιαστικά στην άμεση ενημέρωση μας, έτσι ώστε να κάνουμε ορθότερη χρήση και διαχείριση των συσκευών μας. Το όφελος είναι στη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και η οικονομία στον τελικό λογαριασμό σε ποσοστό έως και 20%. 

Στην πραγματικότητα, η ενέργεια που καταναλώνουν οι συσκευές που χρησιμοποιούνται καθημερινά δεν μπορεί να ελεγχθεί, να αξιολογηθεί ή και να συγκριθεί, αφού υπάρχει μόνο ένας μηνιαίος (ή ακόμα και διμηνιαίος) λογαριασμός για τη συνολική κατανάλωση του κτιρίου. Επομένως οποιαδήποτε αλλαγή και να πραγματοποιηθεί με σκοπό την εξοικονόμηση ενέργειας θα βασίζεται μόνο σε υποθέσεις. Οι έξυπνοι μετρητές ηλεκτρικής ενέργειας όμως δίνουν την δυνατότητα να μετρήσουμε αυτό που πριν ήταν αόρατο, καθώς και να αποκτήσουμε τον έλεγχο του ενεργειακού κόστους των συσκευών μας.

Πώς λειτουργούν
Ένας έξυπνος μετρητής ηλεκτρικής ενέργειας είναι μια ασύρματη φορητή συσκευή νέας τεχνολογίας, η οποία παρακολουθεί και ελέγχει την ηλεκτρική ενέργεια που καταναλώνουμε και υπολογίζει το κόστος λειτουργίας των ηλεκτρικών συσκευών σε πραγματικό χρόνο. Η εγκατάσταση και χρήση του είναι παρά πολύ απλή. Ένας αισθητήρας μεταδίδει ασύρματα μέσω ενός ειδικού πομπού τις πληροφορίες σχετικά με την ποσότητα ηλεκτρικής ενέργειας που χρησιμοποιούμε ανά πάσα στιγμή, απεικονίζοντας τα δεδομένα σε μια ασύρματη φορητή οθόνη προβολής. 

Ο μετρητής (οθόνη) μετατρέπει την μετρήσιμη ενέργεια σε κιλοβατώρες, την τυπική μονάδα μέτρησης που χρεώνει κάθε εταιρεία ηλεκτρισμού και χρησιμοποιείται για τη σχετική μας χρέωση. Ο μετρητής απλά δείχνει πόσο και που χρησιμοποιούνται οι χρεωμένες μονάδες που αναγράφονται κάθε φορά στο λογαριασμό. Έτσι, εισάγοντας το κόστος που χρεώνει η εταιρεία ηλεκτρισμού ανά kWh, είναι εύκολο να δούμε τι ποσό δαπανάται άμεσα από την χρήση ηλεκτρικής ενέργειας. Μπορούμε, λοιπόν, να παρέμβουμε άμεσα στην καθημερινότητα μας ώστε να εξοικονομήσουμε χρήματα, να μειώσουμε την δαπανούμενη ενέργεια και να βοηθήσουμε ενεργά στη προστασία του περιβάλλοντος.

Η εγκατάσταση ενός έξυπνου μετρητή ενέργειας είναι πολύ απλή και δεν απαιτεί εξειδικευμένες γνώσεις. Οι αισθητήρες «κουμπώνουν» γύρω από τα καλώδια τροφοδοσίας ρεύματος του κεντρικού ηλεκτρικού πίνακα του χώρου και συνδέονται με τον πομπό, ο οποίος συνήθως τοποθετείται εκτός του ηλεκτρολογικού πίνακα. Σε περίπτωση που δεν υπάρχει η δυνατότητα ή η γνώση να παρέμβουμε μόνοι μας, είναι εύκολο να συμβουλευτούμε έναν ειδικό (ηλεκτρολόγο). Στη συνέχεια ακολουθεί η διαδικασία σύνδεσης μεταξύ πομπού και δέκτη (οθόνη μετρητή). Μόλις η σύνδεση ολοκληρωθεί, τότε η συσκευή βρίσκεται σε πλήρη λειτουργία και μπορούμε μέσω της οθόνης ή μέσω υπολογιστή να ενημερωνόμαστε άμεσα και οποιαδήποτε στιγμή για την κατανάλωση ενέργειας των συσκευών μας.

Ο ψηφιακός θερμοστάτης
Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, άμεσα συνδεδεμένη με την ηλεκτρική ενέργεια είναι και η θερμική, καθώς πολλές φορές μετατρέπουμε την ηλεκτρική σε θερμική για να ελέγξουμε τις συνθήκες του περιβάλλοντος στο οποίο που ζούμε. Αυτό γίνεται μέσω διαφόρων συστημάτων όπως ο κλιματισμός, οι αντλίες θερμότητας, ή άλλα μέσα που, πάντως, στηρίζονται στον ηλεκτρισμό για τη λειτουργία τους. Και εδώ οι έξυπνες συσκευές μέτρησης ενέργειας μπορούν να δώσουν λύσεις, ενημερώνοντάς μας επακριβώς και ανά πάσα στιγμή για την ενέργεια που καταναλώνουμε. Επιπροσθέτως όμως σε κατοικίες και κτίρια που υπάρχει αυτόνομη θέρμανση, η τοποθέτηση ενός νέου ηλεκτρονικού-ψηφιακού θερμοστάτη προς αντικατάσταση του παλιού, πολλές φορές προσφέρει σημαντική μείωση στην κατανάλωση του καυσίμου. Αυτό επιτυγχάνεται χάρη στην ακρίβεια που διαθέτουν τα σύγχρονα συστήματά στις μετρήσεις τους και μπορούν να επιτύχουν μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα στην επίτευξη της ζητούμενης θερμοκρασίας στο χώρο.

Ενεργητική διαχείριση της ενέργειας
Οι παραπάνω τρόποι ελέγχου της κατανάλωσης αποτελούν ένα «παθητικό» μέσο για να αντιληφθούμε τις διαρροές ενέργειας στους χώρους που ζούμε, όπου απλά παρακολουθούμε τη διανομή και κατανάλωση της ενέργειας. Για να μπορέσουμε να παρέμβουμε πιο «ενεργητικά» θα πρέπει να υιοθετήσουμε άλλη στάση, προχωρώντας ουσιαστικά στη λειτουργία ενός «έξυπνου» σπιτιού.
Σε αυτή την περίπτωση, εκτός από τον πίνακα ελέγχου και τους αισθητήρες, επεμβαίνουμε πιο ενεργά στην ηλεκτρική εγκατάσταση του κτιρίου και συγκεκριμένα σε όλες τις συσκευές που είναι διασυνδεδεμένες, από τις απλές πρίζες μέχρι τα ηλεκτρικά ρολά (αν υπάρχουν), την αυτόνομη θέρμανση, ακόμα και το φωτισμό.

Ένας διακομιστής (server) αναλαμβάνει να διαχειριστεί τις εντολές που δέχεται από τους διάφορους αισθητήρες που είναι τοποθετημένοι εσωτερικά και εξωτερικά του κτιρίου. Προγραμματίζεται από τους χρήστες για να επεμβαίνει και να ρυθμίζει ανάλογα τη λειτουργία των συσκευών με βάση τις εξωτερικές συνθήκες, αλλά και με βάση τις επιθυμίες μας. 

Για παράδειγμα, μπορεί να κατεβάζει αυτόματα τις τέντες σε έντονη ηλιοφάνεια, μειώνοντας το φυσικό φως στο εσωτερικό του σπιτιού, ή να ενεργοποιεί τον φωτισμό όταν αρχίζει να σουρουπώνει. Ακολούθως, μπορεί να δίνει εντολή να κλείσει το αυτόματο πότισμα αν έχει βρέξει την προηγούμενη μέρα, ή ακόμα και να κλείνει τα ηλεκτρικά ρολά αυτόματα τη νύχτα για λόγους ασφαλείας. Το σημαντικότερο όμως είναι ότι υπάρχει η δυνατότητα να απενεργοποιεί συγκεκριμένες ζώνες του σπιτιού κατά την απουσία μας ή τις νυχτερινές ώρες, αποκλείοντας το ρεύμα και έτσι, με ενεργητικό τρόπο πλέον, να περιορίζει την κατανάλωση.

Οι επιλογές, δυνατότητες και εφαρμογές της τεχνολογίας αυτής είναι τεράστιες, με μόνο περιορισμό τη φαντασία και την... τσέπη μας. Η τοποθέτηση ενός τέτοιου συστήματος γίνεται πολύ πιο εύκολα σε καινούργια ή υπό ανέγερση κτίρια, ωστόσο και στα ήδη υπάρχοντα μπορούμε να έχουμε παρόμοια αποτελέσματα με απλές παρεμβάσεις. Είναι όμως σημαντικό να επιλέξουμε μια εταιρεία ή συνεργείο με αρκετή εμπειρία στο συγκεκριμένο τομέα για να διασφαλίσουμε σε κάθε περίπτωση τη σωστή λειτουργία του συστήματος. Το μόνο βέβαιο όμως είναι ότι η κάθε δαπάνη μας προς την κατεύθυνση των συστημάτων διαχείρισης ενέργειας μόνο επικερδής μπορεί να χαρακτηριστεί, με τα οφέλη στην τσέπη μας και το περιβάλλον μακροπρόθεσμα να είναι πολύ σημαντικά.

Άρθρο του κ. Σταύρου Καραβασιλειάδη, Πολιτικού Μηχανικού της Ecoheating Hellas