Αξιολόγηση Απολογισμών Εταιρικής Υπευθυνότητας με επιστημονική προσέγγιση

Οι Απολογισμοί Εταιρικής Υπευθυνότητας έχουν αναδειχθεί σε ένα έγκυρο και αποτελεσματικό μέσο ενημέρωσης των ενδιαφερομένων μερών μιάς επιχείρησης όσον αφορά στην κοινωνική και περιβαλλοντική της υπευθυνότητα, στον βαθμό που αποτυπώνονται στις απολογιστικές αυτές εκθέσεις η στρατηγική ΕΚΕ, οι εταιρικές πρακτικές και οι στόχοι του οργανισμού.

Στην Ελλάδα, διαπιστώνεται ανάλογη με την παγκόσμια ανοδική τάση σύνταξης και δημοσιοποίησης Απολογισμών ΕΚΕ, με το μεγαλύτερο ποσοστό αυτών να ακολουθεί τις οδηγίες του Global Reporting Initiative (GRI). Ο αριθμός των εταιρειών που συντάσσουν Απολογισμό έχει, σχεδόν, τετραπλασιαστεί κατά τη δεκαετία 2005-2015.
 
Η πιο πρόσφατη έκδοσή του Global Reporting Initiative (GRI-G4) παρέχει στις επιχειρήσεις που θα υιοθετήσουν τις συγκεκριμένες κατευθυντήριες οδηγίες, τη δυνατότητα να επιλέξουν να καλύψουν μόνο τις παραμέτρους οικονομικής, κοινωνικής και περιβαλλοντικής επίδοσης που θεωρούν-αναγνωρίζουν ως κρίσιμα-σημαντικά θέματα (material issues) για τη λειτουργία τους, σύμφωνα με τα εγγενή χαρακτηριστικά τους και την αλληλεπίδραση με τους κοινωνικούς εταίρους τους. Κάτι τέτοιο προσφέρει ευελιξία και δυνατότητα έμφασης στα σημαντικά θέματα εταιρικής υπευθυνότητας κάθε εταιρείας. Ταυτόχρονα, όμως, αναδεικνύει εμπόδια και προκλήσεις στην αξιολόγηση των εκθέσεων, καθώς τα ουσιαστικά θέματα μεταξύ εταιρειών παρουσιάζουν διαφοροποιήσεις σε μικρό ή μεγάλο βαθμό, γεγονός που υπονομεύει τη συγκρισιμότητα και την κατάταξη των εκθέσεων ως προς την πληρότητά τους, με βάση την κάλυψη δεικτών επίδοσης.
 
Η Μεθοδολογία της Αξιολόγησης
Για να αντιμετωπίσει τη συγκεκριμένη ιδιαιτερότητα που εισήχθη στην έκδοση οδηγιών GRI-G4, προκειμένου να διευκολυνθεί η αξιολόγηση των Απολογισμών Εταιρικής Υπευθυνότητας, η ερευνητική ομάδα του Εργαστηρίου Επιχειρησιακής Περιβαλλοντικής Πολιτικής και Διαχείρισης (ΕΕΠΠΔ) του Πανεπιστημίου Αιγαίου εστίασε στο σύνολο των δέκα βασικών αρχών που προτείνει το GRI να ακολουθούνται κατά την οργάνωση, προετοιμασία και σύνταξη ενός Απολογισμού Εταιρικής Υπευθυνότητας.

Οι αρχές διακρίνονται σε δύο ομάδες: τις αρχές καθορισμού του Περιεχομένου και τις αρχές καθορισμού της Ποιότητας του Απολογισμού. Οι Αρχές καθορισμού του Περιεχομένου περιγράφουν τη διαδικασία αναγνώρισης του περιεχομένου που θα πρέπει να καλύπτει ο Απολογισμός, λαμβάνοντας υπ’ όψιν τις δραστηριότητες και τις επιδράσεις του οργανισμού καθώς και τις ουσιαστικές προσδοκίες και τα συμφέροντα των ενδιαφερομένων μερών του (ισορροπία, συγκρισιμότητα, ακρίβεια, τακτική και έγκαιρη ενημέρωση, σαφήνεια, αξιοπιστία) . Οι αρχές καθορισμού της Ποιότητας προσδιορίζουν επιλογές για τη επίτευξη της ποιότητας των στοιχείων/πληροφοριών που περιέχει ο Απολογισμός, συμπεριλαμβανομένης και της ορθής παρουσίασής τους (συμμετοχικότητα ενδιαφερομένων μερών, πλαίσιο βιωσιμότητας, ουσιαστικότητα, πληρότητα). Η ποιότητα των πληροφοριών είναι ιδιαίτερης σημασίας, ώστε να μπορέσουν τα ενδιαφερόμενα μέρη να αξιολογήσουν “αντικειμενικά” την επίδοση του οργανισμού και να προβούν σε αποτελεσματικότερες αποφάσεις και κατάλληλες ενέργειες βελτίωσης των επιδόσεων υπευθυνότητας.
Για κάθε μία από τις αρχές αναπτύχθηκαν σειρά από κριτήρια αξιολόγησης, που προκύπτουν από τις απαιτήσεις ενσωμάτωσης των αρχών στον Απολογισμό, με στόχο την εκτίμηση της υιοθέτησης-εφαρμογής κάθε αρχής στον υπό εξέταση Απολογισμό, σε συμφωνία με την σχετική καθοδήγηση που δίνουν οι οδηγίες GRI-G4.

Η μεθοδολογία εφαρμόστηκε στους Απολογισμούς ελληνικών εταιρειών με έτος αναφοράς το 2015 και η μελέτη διεξήχθη κατά την περίοδο Οκτωβρίου-Δεκεμβρίου 2016 από τρεις διαφορετικούς ερευνητές. Οι τρείς ερευνητές -με μεγάλη εμπειρία σε σχετικά συστήματα αξιολόγησης- εργάστηκαν ανεξάρτητα ο ένας από τον άλλο και οι μεμονωμένες αξιολογήσεις τους έδωσαν, σε σύνθεση, την τελική βαθμολογία που αποδόθηκε σε κάθε έναν από τους Απολογισμούς που εξετάστηκαν.

Με τη συγκεκριμένη μεθοδολογική προσέγγιση διασφαλίζεται η αξιολόγηση όλων των Απολογισμών ενός δεδομένου έτους αναφοράς διαφορετικών οργανισμών-επιχειρήσεων, στη βάση κοινά αποδεκτών κριτηρίων.

Η μεθοδολογία αναπτύχθηκε με στόχο να αξιολογήσει τον κάθε Απολογισμό ως προς το περιεχόμενό του, σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες του Global Reporting Initiative-G4 και όχι την πραγματική απόδοση της αντίστοιχης εταιρείας. Σε αυτή την περίπτωση, υπάρχει η πιθανότητα αν κάποια αρχή δεν έχει συμπεριληφθεί στον Απολογισμό, αυτός να λάβει χαμηλή ή μηδενική βαθμολογία ως προς την εν λόγω αρχή, ανεξάρτητα από την πραγματική επίδοση της εταιρείας.
 
Τα αποτελέσματα
Το μέσο ποσοστό ενσωμάτωσης των βασικών αρχών που προτείνονται από τις κατευθυντήριες οδηγίες GRI-G4, οργάνωσης προετοιμασίας, σύνταξης και παρουσίασης Απολογισμών, στο σύνολο των Απολογισμών ΕΚΕ των ελληνικών επιχειρήσεων, ανέρχεται σε περίπου 57%. Τα 43 συνολικά κριτήρια δίνουν μέγιστη βαθμολογία (100%), με κλίμακα βαθμολόγησης 0-4 για κάθε κριτήριο, 172 μονάδες. Παρατηρείται σημαντική διαφοροποίηση ως προς την ενσωμάτωση των βασικών αρχών σύνταξης για το σύνολο των εταιρικών Απολογισμών των ελληνικών επιχειρήσεων του δείγματος. Από τις 10 αρχές, οι 5 έχουν ποσοστό ενσωμάτωσης στους εταιρικούς Απολογισμούς κάτω από 60% και οι 9 κάτω από 65%. Συγκεκριμένα, από τις 10 Αρχές μόνο η “τακτική και έγκαιρη ενημέρωση” έχει ποσοστό ενσωμάτωσης άνω από 65% (περίπου 79%), ενώ 4 έχουν ποσοστό ενσωμάτωσης κάτω από 55% (πλαίσιο βιωσιμότητας, ισορροπία, ακρίβεια και αξιοπιστία). Η αρχή με τη χαμηλότερη ενσωμάτωση είναι αυτή της ακρίβειας με ποσοστό περίπου 38%, αν και αποτελεί μια αρχή που αντανακλά την ανάγκη κρίσιμες πληροφορίες του Απολογισμού να είναι διατυπωμένες με λεπτομέρεια, ώστε να επιτρέπουν στα ενδιαφερόμενα μέρη να αξιολογήσουν αποτλεσματικότερα την επίδοση του οργανισμού.

Η μελέτη και αξιολόγηση των Απολογισμών ΕΚΕ απέδωσε την ακόλουθη κατάταξή τους: 1. ΤΙΤΑΝ 77,5%, 2. ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ, INTERAMERICAN, ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΑ 72,5%, 5. ΑΕΡΟΛΙΜΕΝΑΣ ΑΘΗΝΩΝ 70%, 6. ALPHA BANK, VODAFONE 67,5%, 8. ΤΡΑΠΕΖΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ 65%, 9. ΟΜΙΛΟΣ ΜΥΤΙΛΗΝΑΙΟΥ, ΟΤΕ-COSMOTE 62,5%.