ΥΠΕΝ: Επιδοτήσεις σε όσο το δυνατό περισσότερους πολίτες

Ένα νέο μοντέλο παραγωγικής ανασυγκρότησης, που θα βασίζεται στην εξοικονόμηση ενέργειας, ετοιμάζει το Υπουργείο τόσο με το «Εξοικονόμηση Κατ΄ Οίκον», όσο και με πλήθος άλλων παρεμβάσεων, απόρροια των εθνικών στόχων που έχουν τεθεί στον τομέα αυτό.

Η εξοικονόμηση ενέργειας αποτελεί ένα πραγματικό στοίχημα ειδικά στην εποχή μας, η οποία χαρακτηρίζεται από την έντονα υφεσιακή κατάσταση της οικονομίας. Δυστυχώς ακόμα δεν έχει δημιουργηθεί η κατάλληλη ενεργειακή συνείδηση στην κοινωνία ώστε η προσπάθεια για εξοικονόμηση να αποτελεί αυτονόητο προαπαιτούμενο κάθε πολιτικής και δράσης, με αποτέλεσμα να υπάρχει άσκοπη σπατάλη ενέργειας και κατ΄ επέκταση χρημάτων.

Η προσπάθεια του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας προσβλέπει ακριβώς στην εμπέδωση της ενεργειακής κουλτούρας τόσο στο επίπεδο της πολιτείας, δηλαδή στους φορείς της κεντρικής και τοπικής διοίκησης, όσο και στο επίπεδο των πολιτών.

Ειδικά ο τομέας των κτιρίων στη χώρα μας καταγράφει ίσως το μεγαλύτερο δυναμικό εξοικονόμησης, το οποίο μπορεί να μεταφραστεί και σε αντίστοιχο επενδυτικό ενδιαφέρον. Αυτό ακριβώς ανέδειξε εξάλλου η έκθεση μακροπρόθεσμης στρατηγικής για την κινητοποίηση των απαραίτητων επενδύσεων στην ενεργειακή ανακαίνιση του κτιριακού αποθέματος, σύμφωνα με την οποία, μέχρι το 2050, θα μπορούσαν να επενδυθούν ποσά από 6 έως 50 δις ευρώ για τη μετάβαση σε ένα αειφορικό κτιριακό απόθεμα.

Από το 2010 έχει θεσμοθετηθεί ο Κανονισμός Ενεργειακής Απόδοσης των Κτιρίων (ΚΕΝΑΚ), ο οποίος αντικατέστησε τον Κανονισμό Θερμομόνωσης και έθεσε τις οι ελάχιστες απαιτήσεις ενεργειακής απόδοσης για το σχεδιασμό, τη θερμομονωτική επάρκεια και τις ηλεκτρομηχανολογικές εγκαταστάσεις των κτιρίων, ενώ παράλληλα καθόρισε τη διαδικασία για την ενεργειακή επιθεώρηση κτιρίων (έκδοση Πιστοποιητικών Ενεργειακής Απόδοσης) και επιθεωρήσεων συστημάτων θέρμανσης και κλιματισμού.

Παράλληλα με το νέο νομοθετικό πλαίσιο εκδόθηκε και το πρόγραμμα «Εξοικονόμηση Κατ΄ Οίκον», με το οποίο έχουν αναβαθμιστεί έως σήμερα πάνω από 50.000 κατοικίες, κυρίως σε νοικοκυριά με χαμηλό εισόδημα και μειώνοντας τις ενεργειακές τους δαπάνες. Το Πρόγραμμα θεωρείται από τα πλέον αναπτυξιακά με άμεσο όφελος στους πολίτες, αλλά και στην απασχόληση, που δημιουργεί άμεσα κύκλο εργασιών σε επιχειρήσεις και επαγγελματίες και μάλιστα σε κλάδους της ελληνικής οικονομίας όπως ο κατασκευαστικός τομέας, που βρίσκεται σε παρατεταμένη περίοδο ύφεσης λόγω της οικονομική κρίσης. Είναι επίσης σημαντικό ότι μέσω του Προγράμματος δημιουργούνται περίπου 2.500 νέες θέσεις εργασίας ετησίως, ενώ έχουν επενδυθεί στην πραγματική οικονομία τουλάχιστον 500 εκατ. ευρώ.

ΚΕΝΑΚ και νομοθετικό πλαίσιο

Σήμερα η πολιτεία έχει εστιάσει στην επικαιροποίηση του νομοθετικού πλαισίου, αλλά και στη συνέχιση του Προγράμματος στη νέα προγραμματική περίοδο (2014-2020), με εξορθολογισμό των όρων και περαιτέρω μείωση της γραφειοκρατίας, ώστε να επιδοτηθούν όσο το δυνατό περισσότεροι πολίτες, και παράλληλα να μειωθεί το ενεργειακό και περιβαλλοντικό αποτύπωμα του κτιριακού μας αποθέματος, να μειωθούν οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, να τονωθεί η απασχόληση, να ενισχυθεί η ενεργειακή ασφάλεια της χώρας και κυρίως να καταπολεμήσουμε το φαινόμενο της ενεργειακής φτώχειας, το οποίο γίνεται όλο και πιο έντονο.

Ο νέος ΚΕΝΑΚ θα επανακαθορίσει τις ελάχιστες απαιτήσεις για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων με περισσότερη λεπτομέρεια ώστε να επιτυγχάνεται ο πιο αποδοτικός συνδυασμός κόστους παρεμβάσεων και εξοικονόμησης ενέργειας. Επίσης, ο ΚΕΝΑΚ θα συγκεκριμενοποιήσει τα χαρακτηριστικά των σχεδόν Μηδενικής Κατανάλωσης Κτιρίων (nZEB) για τα οποία εξετάζονται αρκετές εναλλακτικές, όπως η υποχρεωτική εγκατάσταση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, η χρήση υλικών με συγκεκριμένες αυστηρές προδιαγραφές, η θέσπιση ανώτατου ορίου ενεργειακής απόδοσης κ.α.

Το μεγάλο «στοίχημα» για τον κτιριακό τομέα

Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι από 1.1.2021, όλα τα νέα κτίρια πρέπει να είναι κτίρια σχεδόν Μηδενικής Κατανάλωσης Ενέργειας, ενώ για τα νέα κτίρια που στεγάζουν υπηρεσίες του δημοσίου και ευρύτερου δημοσίου τομέα, η υποχρέωση αυτή τίθεται σε ισχύ από την 1.1.2019. Η συγκεκριμένη απαίτηση αποτελεί ουσιαστικά το μεγάλο «στοίχημα» για τον κτιριακό τομέα, καθώς αναμένεται να αλλάξει ριζικά τον τρόπο με τον οποίο οικοδομούμε.

Η τεχνολογική εξέλιξη στα δομικά υλικά είναι ευνόητο να οδηγήσει σε αυστηροποίηση των κριτηρίων κατάταξης των κτιρίων στις ενεργειακές κατηγορίες, δηλαδή με απλά λόγια θα είναι πιο δύσκολο για ένα κτίριο να καταταγεί στην κατηγορία «Α» σε σχέση με το παρελθόν.
Δεν αναμένονται σημαντικές αλλαγές ως προς τα Πιστοποιητικά Ενεργειακής Απόδοσης που θα εξακολουθήσουν να εκδίδονται κατά την πώληση ή σε κάθε νέα μίσθωση ακινήτου. Εξετάζονται όμως βελτιώσεις στη μορφή του πιστοποιητικού στην προσπάθεια να αποτελεί ένα πραγματικά χρήσιμο εργαλείο για τους ιδιοκτήτες των ακινήτων και την κτηματαγορά εν γένει.

Αρχές φθινοπώρου το νέο «Εξοικονόμηση κατ’ Οίκον»

Με την ολοκλήρωση του ΚΕΝΑΚ ή τουλάχιστον του τμήματος του κανονισμού που θα αφορά τις κατοικίες ανοίγει ο δρόμος για την προκήρυξη του νέου προγράμματος «Εξοικονόμηση κατ’ Οίκον», καθώς στο πλαίσιο του νέου ΕΣΠΑ αποτελεί προϋπόθεση η τήρηση των ευρωπαϊκών οδηγιών για τη διάθεση κοινοτικών κονδυλίων.

Η προκήρυξη του προγράμματος, συνολικού ύψους περίπου 500 εκατ. ευρώ, αναμένεται στις αρχές του φθινοπώρου, ενώ μερικά βασικά στοιχεία του νέου Προγράμματος μπορούν να συνοψιστούν στα παρακάτω στοιχεία:

η διαδικασία της αίτησης θα γίνεται μέσω ηλεκτρονικής πλατφόρμας, μέσω της οποίας θα είναι δυνατή και η παρακολούθηση της πορείας των αιτήσεων από τους πολίτες
η δανειοδότηση από χρηματοπιστωτικά ιδρύματα δεν θα είναι υποχρεωτική, αλλά κάποιος θα μπορεί να λάβει μόνο επιχορήγηση και να χρησιμοποιήσει ίδια κεφάλαια προκειμένου να συμπληρώσει τον απαιτούμενο προϋπολογισμό των δαπανών
οι κατηγορίες επιδότησης και τα αντίστοιχα κίνητρα αναμένεται να είναι κλιμακωτά, αλλά περισσότερα, ώστε να επιτρέπει και σε μεσαίες εισοδηματικά οικογένειες να συμμετάσχουν στο πρόγραμμα
το οικογενειακό και ατομικό εισόδημα παραμένει το βασικό κριτήριο για την κατάταξη σε συγκεκριμένες κατηγορίες επιδότησης, προστίθεται ωστόσο και η παράμετρος των προστατευόμενων μελών, δηλαδή όσο περισσότερα είναι τα προστατευόμενα μέλη τόσο μεγαλύτερο θα είναι το ποσοστό επιχορήγησης
το μέγιστο ποσοστό επιχορήγησης δεν θα υπερβαίνει το 70%, ο μέγιστος προϋπολογισμός όμως ανά κατοικία αναμένεται να αυξηθεί από 15.000 σε 25.000 ευρώ
θα υπάρχει δυνατότητα για πρόσληψη ενεργειακού συμβούλου για την προετοιμασία της αίτησης, ενώ η εξοικονόμηση ενέργειας και η διασφάλιση της υλοποίησης των επεμβάσεων θα πιστοποιείται από ενεργειακές επιθεωρήσεις που θα διενεργούν Ενεργειακοί Επιθεωρητές
τα επιλέξιμα προϊόντα για το κέλυφος και τις ηλεκτρομηχανολογικές εγκαταστάσεις, καθώς και οι αντίστοιχες τιμές αυτών θα επικαιροποιηθούν και θα αναλυθούν περαιτέρω, ώστε να αντανακλούν καλύτερα την αγορά και να αποφεύγονται φαινόμενα υπερτιμολογήσεων
θα υπάρχει δυνατότητα για μόνο μία αίτηση ανά ενδιαφερόμενο.

Το χρηματοδοτικό σχήμα του νέου προγράμματος προέρχεται από 292 εκατ. ευρώ κοινοτικών κονδυλίων (248 εκατ. ευρώ από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Επανεκκίνηση και 44 εκατ. ευρώ από τα Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα), ενώ οι τράπεζες αναμένεται να συνδράμουν επίσης με επιπρόσθετα ποσά 130 εκατ. ευρώ. Η περιφερειακή κατανομή των κονδυλίων γίνεται με δικαιότερο τρόπο, καθώς τα κριτήρια που λαμβάνονται υπόψη αφορούν το πλήθος των κατοικούμενων κατοικιών, τη μέση κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας κατοικιών και το κατά κεφαλήν εισόδημα ανά Περιφέρεια.

Επεμβάσεις για την επίτευξη των εθνικών στόχων

Εκτός από το Πρόγραμμα «Εξοικονόμηση Κατ΄ Οίκον», προετοιμάζονται και πλήθος παρεμβάσεων που είναι απόρροια των εθνικών στόχων που έχουν τεθεί για την εξοικονόμηση ενέργειας. Συγκεκριμένα, στο πλαίσιο της Οδηγίας 2012/27/ΕΕ θεσπίζεται εθνικός ενδεικτικός στόχος ενεργειακής απόδοσης και καθορίζονται μέτρα για την επίτευξη του στόχου, τα οποία περιγράφονται στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης Ενεργειακής Απόδοσης (ΕΣΔΕΑ). Σύμφωνα με το ΕΣΔΕΑ το 2020 η τελική κατανάλωση ενέργειας στη χώρα πρέπει να ανέρχεται στα 18.4 Mtoe, ενώ προβλέπονται επίσης συγκεκριμένα μέτρα πολιτικής που καλύπτουν στο σύνολό τους όλους τους τομείς τελικής κατανάλωσης ενέργειας περιλαμβανομένων του οικιακού, του τριτογενούς τομέα, των μεταφορών. Συνοπτικά τα μέτρα πολιτικής περιλαμβάνουν:

Ενεργειακές αναβαθμίσεις κατοικιών, καθώς επίσης και κτιρίων του τριτογενούς τομέα.
Ενεργειακές αναβαθμίσεις δημοσίων κτιρίων.
Εφαρμογή συστήματος ενεργειακής διαχείρισης σε φορείς του δημόσιου τομέα.
Ενεργειακές αναβαθμίσεις κτιρίων επαγγελματικής χρήσης μέσω Επιχειρήσεων Ενεργειακών Υπηρεσιών (ESCOs).
Ανάπτυξη ευφυών συστημάτων μέτρησης ενέργειας.

Μεγάλη έμφαση δίδεται επίσης στην ενεργειακή αναβάθμιση των δημοσίων κτιρίων, όχι μόνο λόγω του υποδειγματικού χαρακτήρα που επιβάλλεται να υποδεικνύει ο δημόσιος τομέας, αλλά κυρίως για τη μείωση των ενεργειακών δαπανών του κράτους που μπορούν να αποφευχθούν. Ο στόχος είναι να καταστήσουμε το δημόσιο τομέα πρότυπο πεδίο εφαρμογής σύγχρονων πρακτικών που εξοικονομούν ενέργεια και πόρους, διασφαλίζουν το ενεργειακό μας μέλλον και σέβονται το περιβάλλον.

Η Οδηγία για τις ανακαινίσεις στα δημόσια κτίρια

Εξάλλου, κατ΄ απαίτηση της Οδηγίας 2012/27, κάθε χρόνο πρέπει να ανακαινίζεται ενεργειακά το 3% του συνολικού εμβαδού των ιδιόκτητων κτιρίων της κεντρικής δημόσιας διοίκησης. Ειδικά η ενεργειακή αναβάθμιση των δημοσίων κτιρίων της χώρας μας αποτελεί μία πάγια και διαρκή επιταγή, η οποία πρέπει να συνδυαστεί με την καθιέρωση του θεσμού των Ενεργειακών Υπευθύνων, οι οποίοι πρέπει να καταγράψουν τα ενεργειακά χαρακτηριστικά κάθε κτιρίου και να προτείνουν συγκεκριμένα μέτρα για τη βελτίωση της ενεργειακής συμπεριφοράς των κτιρίων.

Επίσης, οι Περιφέρειες και οι Δήμοι της χώρας απαιτείται πλέον να εκπονήσουν σχέδια δράσης για την ανακαίνιση των κτιρίων τους και να καθιερώσουν συστήματα ενεργειακής διαχείρισης. Έχοντας εντοπίσει ένα μεγάλο κενό πληροφόρησης, σχεδιάζεται ένας Οδηγός Εξοικονόμησης Ενέργειας για τους δημόσιους φορείς και μία ηλεκτρονική πλατφόρμα για την άμεση και ουσιαστική διάδοση των μέτρων, των πολιτικών και των χρηματοδοτικών εργαλείων. Ο στόχος είναι οι δημόσιοι φορείς, σε κεντρικό, περιφερειακό και τοπικοί επίπεδο να είναι άμεσα ενημερωμένοι για τις υποχρεώσεις και τις ευκαιρίες που υπάρχουν, αλλά κυρίως να εμπλακούν ουσιαστικά στην εξοικονόμηση της ενέργειας.

Εργαλείο-κλειδί ο θεσμός των ESCOs

Σημαντικό εργαλείο για την προώθηση της βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης αποτελεί ο θεσμός των Επιχειρήσεων Ενεργειακών Υπηρεσιών (Energy Service Companies, ESCOs), οι οποίες παρέχουν ολοκληρωμένες ενεργειακές υπηρεσίες, από την προμήθεια του εξοπλισμού και την εγκατάσταση, έως τη χρηματοδότηση της δαπάνης και τη διαχείριση του συστήματος, ενώ η πληρωμή των παρεχομένων υπηρεσιών βασίζεται στην εξοικονομούμενη ενέργεια που θα επιτυγχάνεται μέσω των βελτιώσεων της ενεργειακής απόδοσης.
Η προσπάθεια εστιάζεται στην αξιοποίηση του των ESCOs σε δημόσια κτίρια και υποδομές, που θα περιορίσουν τη δημοσιονομική επιβάρυνση των δημόσιων φορέων, καθώς και το αντίστοιχο επενδυτικό ρίσκο για την υλοποίηση αναβαθμιστικών έργων στο δημόσιο. Το γεγονός ότι οι επενδύσεις αυτές θα αποπληρώνονται από την εξοικονόμηση ενέργειας που θα προκύπτει από αυτές (η οποία εκτιμάται ότι μπορεί να φτάσει το 40%) κάνει τη λειτουργία του μηχανισμού που προτείνεται αρκετά ελκυστική.

Ενεργειακοί έλεγχοι

Ένα άλλο σημείο που αναμένεται να φέρει σημαντικά αποτελέσματα φορά την υιοθέτηση συστήματος ενεργειακών ελέγχων, που θα είναι υποχρεωτικός σε όλες τις μεγάλες επιχειρήσεις, εκτός εάν εφαρμόζουν σύστημα ενεργειακής ή περιβαλλοντικής διαχείρισης. Οι ενεργειακοί έλεγχοι, που αναμένεται να ξεκινήσουν μέχρι το τέλος του 2016, μπορούν να αποτελέσουν ένα ουσιαστικό εργαλείο για τις επιχειρήσεις που θα προσθέτει αξία στον κύκλο εργασιών τους και θα διεξάγονται από μηχανικούς συγκεκριμένων ειδικοτήτων οι οποίοι θα εντάσσονται σε σχετικό Μητρώο Ενεργειακών Ελεγκτών.

Στόχος η αύξηση των διαθέσιμων κονδυλίων

Όλες οι παραπάνω πολιτικές και δράσεις έχουν σχεδιαστεί με βάση τη διαθέσιμη χρηματοδότηση. Γίνεται προσπάθεια στη νέα προγραμματική περίοδο (2014-2020) και στα προγράμματα που αναμένεται να εκδοθούν, να αξιοποιηθούν όλες οι διαθέσιμες πηγές χρηματοδότησης με στόχο τη συνολική αύξηση των διαθέσιμων κονδυλίων με κατάλληλη μόχλευση των επενδύσεων ώστε να γίνουν όσο το δυνατό περισσότερες επενδύσεις.

Η εξοικονόμηση ενέργειας και η βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης αποτελούν ένα νέο μοντέλο παραγωγικής ανασυγκρότησης της χώρας. Μπορούν να συμβάλλουν στην ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού της χώρας, μειώνοντας την κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας και περιορίζοντας τις εισαγωγές ενέργειας. Συμβάλλουν επίσης στη μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου και, ως εκ τούτου, στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Η μετάβαση σε μια ενεργειακά αποδοτικότερη οικονομία προωθεί την ανάδειξη καινοτόμων τεχνολογικών λύσεων και τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της βιομηχανίας, δίνοντας παράλληλα ώθηση στην οικονομική ανάπτυξη και στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.

Άρθρο του κ. Δημήτρη Αθανασίου Ειδικού Συμβούλου του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας