Δυναμικό παρόν με ασαφές μέλλον

Το 2013, η ελληνική αγορά φωτοβολταϊκών ξεπέρασε τα 1.000 μεγαβάτ (MW) νέων εγκαταστάσεων, καλύπτοντας τον ενδεικτικό εθνικό στόχο του 2020 επτά χρόνια νωρίτερα!

Αντί όμως να υπάρχει ένα κλίμα αισιοδοξίας γι’ αυτή τη λαμπρή επίδοση, η αγορά βρίσκεται πλέον σε τέλμα, λόγω των ελλειμμάτων του λειτουργού της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας (ΛΑΓΗΕ) και μιας σειράς αρνητικών ρυθμίσεων που ελήφθησαν από τα μέσα του 2012 και μετά.

Πέραν των σημαντικών μειώσεων στις εγγυημένες τιμές πώλησης της παραγόμενης ηλιακής ενέργειας (feed-in-tariffs, FiTs), η σημαντικότερη ρύθμιση που επηρεάζει τις μελλοντικές επενδύσεις είναι το πάγωμα της αδειοδοτικής διαδικασίας για νέα φωτοβολταϊκά που επιβλήθηκε τον Αύγουστο του 2012 και επιβεβαιώθηκε τον Μάιο και τον Δεκέμβριο του 2013.

Έτσι λοιπόν, και μέχρι να αρθεί η αναστολή αδειοδότησης με κάποια σχετική υπουργική απόφαση, τα μόνα νέα έργα που επιτρέπεται να προχωρήσουν είναι όσα εξαιρούνται ρητά από τις διατάξεις (έργα που διαθέτουν ήδη συμβάσεις σύνδεσης και πώλησης), και όσα υπάγονται στο Ειδικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης Φωτοβολταϊκών σε Κτιριακές Εγκαταστάσεις (έργα <10 kWp).

Για τρίτη χρονιά στο Τop-10

To 2013, η αγορά κινήθηκε με την αδράνεια των προηγούμενων ετών και την υλοποίηση έργων που είχαν αδειοδοτηθεί παλαιότερα, πριν την αναστολή της αδειοδότησης. Τα 1.045 νέα MW φωτοβολταϊκών που εγκαταστάθηκαν το 2013, είναι μια εντυπωσιακή επίδοση που τοποθετεί την Ελλάδα, για τρίτη συνεχή χρονιά, στο top-10 της παγκόσμιας αγοράς σε ό,τι αφορά στη νέα ετήσια εγκατεστημένη ισχύ.

Η επίδοση αυτή γίνεται ακόμη πιο εντυπωσιακή, όταν δει κανείς την κατά κεφαλή εγκατεστημένη ισχύ φωτοβολταϊκών, κατηγορία στην οποία η Ελλάδα καταλαμβάνει την 5η θέση διεθνώς. Με βάση τη συνολικά εγκατεστημένη ισχύ, μάλιστα, τα φωτοβολταϊκά θα καλύψουν το 2014 το 7% των αναγκών της χώρας σε ηλεκτρική ενέργεια.

Σε ό,τι αφορά στη συνεισφορά των ΑΠΕ στην απασχόληση και τα δημόσια έσοδα, το 2013 και μόνο από τα φωτοβολταϊκά στην Ελλάδα:

- Παρήχθη σχεδόν 1% του ΑΕΠ (με το 40% να αφορά εγχώρια προστιθέμενη αξία)

- Εισπράχθηκε νέο ΦΠΑ τουλάχιστον 100 εκατ. ευρώ από νέες εγκαταστάσεις

- Δημιουργήθηκαν νέα φορολογικά έσοδα τουλάχιστον 100 εκατ. ευρώ

Στην αιχμή της ανάπτυξης, ο κλάδος παρείχε άμεσα ή έμμεσα απασχόληση σε 50.000 εργαζόμενους (αν και δυστυχώς τα αρνητικά μέτρα του ΥΠΕΚΑ έχουν καταστρέψει το 2013 τα 2/3 αυτών των θέσεων εργασίας).

Αν προσθέσει κανείς και τους επενδυτές φωτοβολταϊκών (38.000 οικιακούς καταναλωτές και 14.100 εταιρίες που επένδυσαν όλα αυτά τα χρόνια σε φωτοβολταϊκά πάρκα), προκύπτει ότι πάνω από 100.000 νοικοκυριά ή ισοδύναμα 300.000 άτομα ωφελούνται άμεσα ή έμμεσα από τις δραστηριότητες της αγοράς φωτοβολταϊκών, εξασφαλίζοντας μέρος ή και το σύνολο του εισοδήματός τους.

Net-metering: ένα νέο εργαλείο ενίσχυσης των φωτοβολταϊκών

Με το Ν.4203/2013 (ΦΕΚ 235Α/1-11-2013) θεσμοθετήθηκε για πρώτη φορά η δυνατότητα των καταναλωτών να κάνουν χρήση του net-metering.

Ο συμψηφισμός παραγόμενης-καταναλισκόμενης ενέργειας (γνωστός με τον όρο net-metering) αποτελεί ένα από τα εργαλεία προώθησης της αυτοπαραγωγής και ιδιοκατανάλωσης με ΑΠΕ και εφαρμόζεται σε διάφορες χώρες, κυρίως για εγκαταστάσεις φωτοβολταϊκών. Το net-metering επιτρέπει στον καταναλωτή να καλύψει ένα σημαντικό μέρος των ιδιοκαταναλώσεών του, ενώ παράλληλα του δίνει τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσει το δίκτυο για έμμεση αποθήκευση της πράσινης ενέργειας.

Ενώ ο νόμος θεσμοθετεί το net-metering, είναι στην ουσία η εκκρεμούσα υπουργική απόφαση που θα κρίνει τις λεπτομέρειες εφαρμογής του και συνεπώς και την επιτυχία ή μη του μέτρου. Η απόφαση αυτή θα ληφθεί μετά από σχετική εισήγηση του Διαχειριστή (ΔΕΔΔΗΕ) και τη γνώμη της ΡΑΕ. Σε δηλώσεις του στη Βουλή κατά τη συζήτηση του νομοσχεδίου, ο υφυπουργός ΠΕΚΑ άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο μελλοντικής ρύθμισης με την οποία ο συμψηφισμός και η λογιστική εκκαθάριση θα γίνεται σε ετήσια βάση και όχι ανά κύκλο καταμέτρησης, κάτι που αποτελεί και πάγια θέση της αγοράς και υποστηρίχθηκε και από την πλειονότητα των πολιτικών κομμάτων. Αυτή είναι άλλωστε και η κυρίαρχη τακτική διεθνώς.

Πρέπει συνεπώς να προβλεφθεί σύντομα η πίστωση τυχόν περίσσειας παραγόμενης ενέργειας στη διάρκεια μιας μετρητικής περιόδου, στις επόμενες μετρητικές περιόδους, χωρίς, ωστόσο, να δύναται να υπερβεί η πίστωση τη διάρκεια ενός έτους.

Επιβολή δασμών στα φωτοβολταϊκά panels κινεζικής προέλευσης

Η κρίση του κατασκευαστικού κλάδου των φωτοβολταϊκών, είχε αφετηρία την ραγδαία απομείωση των εγγυημένων τιμών πώλησης της παραγόμενης ενέργειας την οποία επέβαλαν πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, στην προσπάθεια να συγκρατήσουν το κόστος επιδότησης των συστημάτων από τους καταναλωτές.

Στην εξέλιξη αυτή, οι βιομηχανίες του κλάδου επιχειρούν να απαντήσουν με τη συνεχή αποκλιμάκωση των τιμών πώλησης του εξοπλισμού (κυρίως των φωτοβολταϊκών panels) συμπιέζοντας διαρκώς το λειτουργικό κόστος, αλλά και το περιθώριο κέρδους, με αποτέλεσμα πολλές από αυτές να έχουν ήδη καταστεί μη βιώσιμες.

Η επιβολή δασμών στα φωτοβολταϊκά panels κινέζικης προέλευσης που επέβαλε η Ευρωπαϊκή Ένωση το 2013, ήρθε στην πιο ακατάλληλη στιγμή για την πορεία της αγοράς, η οποία ήδη συνθλίβεται από τη ραγδαία μείωση των κινήτρων. Πρόκειται για μια δράση που είναι σαφώς αντίθετη με την επιθυμία των κυβερνήσεων για την ελάχιστη δυνατή επιβάρυνση των καταναλωτών, οι οποίοι επιδοτούν, τελικώς, τις εγγυημένες τιμές πώλησης ενέργειας (π.χ. στην Ελλάδα μέσω του ΕΤΜΕΑΡ). Και είναι, εν τέλει, ενάντια στον κοινοτικό στόχο για μια διευρυμένη συμμετοχή των ΑΠΕ στην κατανάλωση ενέργειας, που πρέπει να γίνει το συντομότερο δυνατό και με το ελάχιστο δυνατό κόστος.

Το μέλλον της αγοράς

Η πέραν κάθε προσδοκίας ανάπτυξη των φωτοβολταϊκών την τελευταία διετία οδήγησε στην αναστολή της αδειοδότησης νέων έργων. Είναι σαφές ότι τα όποια προβλήματα οφείλονταν στις υψηλές εγγυημένες τιμές των φωτοβολταϊκών που έχουν ήδη εγκατασταθεί και στο γεγονός ότι οι επενδυτές διατηρούσαν τις υψηλές ταρίφες κλειδωμένες για ένα 18μηνο πριν ολοκληρώσουν την επένδυσή τους (πράγμα που έχει πλέον καταργηθεί). Η αναστολή όμως αφορά σε νέα έργα, όχι σε παλιά. Τα ερωτήματα λοιπόν που πρέπει να απαντήσει κανείς είναι τα εξής:

- Επιβαρύνουν δυσανάλογα τα νέα έργα τον Ειδικό Λογαριασμό ΑΠΕ και εν τέλει τους καταναλωτές;

- Μπορούν τα δίκτυα να υποστηρίξουν την περαιτέρω διείσδυση των φωτοβολταϊκών;

- Πώς θα επιτευχθεί ο στόχος για συμμετοχή των ΑΠΕ στην ακαθάριστη κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας σε ποσοστό τουλάχιστον 40%, όπως προβλέπει η νομοθεσία;

Ο Σύνδεσμος Εταιριών Φωτοβολταϊκών (ΣΕΦ) έχει εκπονήσει σχετικές μελέτες, με τη συμβολή του ΑΠΘ, που αποδεικνύουν ότι:

- Δεδομένου ότι η τιμή πώλησης της παραγόμενης από τα νέα φωτοβολταϊκά ηλεκτρικής ενέργειας έχει μειωθεί δραματικά τους τελευταίους μήνες, η μικρή επιβάρυνση που προκαλούν πλέον στον Ειδικό Λογαριασμό ΑΠΕ, που διατηρεί ο ΛΑΓΗΕ, αντισταθμίζεται και με το παραπάνω από τη μείωση στο κόστος προμήθειας της ηλεκτρικής ενέργειας που προκαλεί η αυξημένη διείσδυσή τους, με αποτέλεσμα χαμηλότερους λογαριασμούς για τους τελικούς καταναλωτές και μάλιστα άμεσα.

- Είναι εφικτή η διείσδυση τουλάχιστον 6.000 MW φωτοβολταϊκών ως το 2020, χωρίς μάλιστα την ανάγκη σημαντικών επεμβάσεων και αναβαθμίσεων στα δίκτυα.

Όποιος επικαλείται κάτι διαφορετικό, για να υποστηρίξει τη συνέχιση της ούτως ή άλλως αδικαιολόγητης αναστολής αδειοδότησης νέων έργων, θα πρέπει να αποδείξει με επιστημονικά και τεκμηριωμένα επιχειρήματα ότι τα παραπάνω δεν είναι αληθή. Οι πολιτικές αποφάσεις πρέπει να λαμβάνονται με βάση την επιστημονική τεκμηρίωση και όχι με βάση τις προτιμήσεις κάποιων ή τη βούλησή τους να παραμείνουν οι επενδύσεις φωτοβολταϊκών ένα “κλειστό επάγγελμα” για όσους πρόλαβαν. Η εποχή των “κλειστών επαγγελμάτων” και των συντεχνιών έχει παρέλθει οριστικά.

Άρθρο του Στέλιου Ψωμά, Συμβούλου του Συνδέσμου Εταιριών Φωτοβολταϊκών