Δράσεις σε εθνικό επίπεδο για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων

Tα κτίρια του οικιακού και τριτογενούς τομέα κατέχουν πλέον, κρίσιμο ρόλο στην επίτευξη των εθνικών και ευρωπαϊκών στόχων, καθώς η συμβολή τους στην κατανάλωση της ενέργειας και στις εκπομπές CO2 εκτιμάται ότι ανέρχεται στο 45% της εγχώριας κατανάλωσης.

Η διεθνής ενεργειακή κατάσταση καταδεικνύει σήμερα την ανάγκη ελέγχου και μείωσης της ενεργειακής κατανάλωσης ως “μέσο” για τη μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, για την επίτευξη βιώσιμου ενεργειακού εφοδιασμού, τη μείωση των δαπανών για εισαγωγές, αλλά και για την προαγωγή της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας. Είναι πλέον γνωστό ότι τα κτίρια του οικιακού και τριτογενούς τομέα έχουν έναν κρίσιμο ρόλο στην επίτευξη των εθνικών και ευρωπαϊκών στόχων, καθώς η συμβολή τους στην κατανάλωση της ενέργειας και στις εκπομπές CO2 είναι πολύ σημαντική, αν αναλογιστούμε ότι αντιπροσωπεύει το 45% της εγχώριας κατανάλωσης (σύμφωνα και με τα στοιχεία του 2012, που παρουσιάζονται στην παρακάτω «πίτα»).

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει θεσπίσει τα τελευταία χρόνια την Οδηγία 2010/31/EΕ για την Ενεργειακή Απόδοση των Κτιρίων (αναδιατύπωση της Οδηγίας 2002/91/ΕΕ) και την Οδηγία 2012/27/EΕ για την Ενεργειακή Αποδοτικότητα, υπογραμμίζοντας τη σπουδαιότητα του τομέα της ενεργειακής αναβάθμισης των κτιρίων και μάλιστα τη σημασία της μακροπρόθεσμης θεώρησης των επενδύσεων για την ανακαίνιση του κτιριακού αποθέματος.

Το νέο ΕΣΠΑ για εξοικονόμηση και ενεργειακή απόδοση

Στο νέο ΕΣΠΑ, το «Σύμφωνο Εταιρικής Σχέσης» (ΣΕΣ), στον τομέα της ενέργειας (Θεματικός Στόχος 4), δίνεται ιδιαίτερη προτεραιότητα στην εξοικονόμηση ενέργειας και τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης και μεταξύ άλλων προβλέπονται:

Βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας των κτιρίων με έμφαση στα δημόσια κτίρια.
Υλοποίηση παρεμβάσεων για εξοικονόμηση ενέργειας, ενεργειακή αποδοτικότητα και χρήση ΑΠΕ στις κατοικίες
Υποβοήθηση της παροχής ενεργειακών υπηρεσιών (ESCOs)
Προώθηση της συμπαραγωγής ηλεκτρισμού θερμότητας υψηλής απόδοσης
Προώθηση της ενεργειακής απόδοσης και της χρήσης ΑΠΕ στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, τη γεωργία και τη δασοπονία
Ενίσχυση των ευφυών συστημάτων διανομής ενέργειας στη χαμηλή και μέση τάση
Παρεμβάσεις εξοικονόμησης ενέργειας στη γεωργία, τη δασοπονία και την επεξεργασία τροφίμων, με επενδύσεις σε κτίρια και εγκαταστάσεις μεγαλύτερης ενεργειακής απόδοσης.

«Προτεραιότητα στην εξοικονόμηση ενέργειας

και τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης

από το νέο ΕΣΠΑ»

Οι εθνικές δεσμεύσεις της Ελλάδας

Στην προσπάθεια των εθνικών δεσμεύσεων για το 2020, η Ελλάδα έχει προχωρήσει στην υλοποίηση σχετικών Προγραμμάτων & Έργων που συμβάλλουν στην προσπάθεια για την επίτευξη των ακόλουθων στόχων:

20% συμβολή των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας στο ενεργειακό ισοζύγιο το 2020,
20% εξοικονόμηση και ενεργειακή αποδοτικότητα στην ενεργειακή κατανάλωση το 2020,
20% μείωση των αερίων του θερμοκηπίου (διοξείδιο του άνθρακα κ.λπ.) για περιορισμό της αλλαγής του κλίματος το 2020.

Μέσα από την εκπόνηση του 3ου Εθνικού Σχεδίου Δράσης Ενεργειακής Απόδοσης (2014), καθορίστηκε ο Ενδεικτικός Εθνικός Στόχος Ενεργειακής Απόδοσης, όπως παρουσιάζεται στον πίνακα που ακολουθεί.

«Για μείωση 20% των αερίων του θερμοκηπίου

έως το 2020 έχει

δεσμευθεί η Ελλάδα»

Για την επίτευξη των εν λόγω στόχων εφαρμόζονται μέτρα πολιτικής που υλοποιούνται από τις αρμόδιες δημόσιες αρχές, ενώ οι τελικοί αποδέκτες είναι ο δημόσιος και ευρύτερος δημόσιος τομέας, οι επιχειρήσεις του δημοσίου και ιδιωτικού τομέα, καθώς και οι τελικοί καταναλωτές.

Δράσεις και έργα ενεργειακής αποδοτικότητας από τον ΚΑΠΕ

Το ΚΑΠΕ, ως ο εθνικός φορέας για τις Ανανεώσιμες πηγές, την Ορθολογική Χρήση και την Εξοικονόμηση Ενέργειας, έχει συμμετάσχει ώς σήμερα σε πλήθος εθνικών και Ευρωπαϊκών έργων, σχετικών με τη βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας και της αειφορίας σε κτίρια. Ενδεικτικά, κατά τη διάρκεια της περιόδου 2007-2013, πραγματοποιήθηκαν τα εξής:

Tο ΚΑΠΕ συμμετείχε στο έργο ELIH-MED (στρατηγικό MED 2007-2013), που είχε ως στόχο τη βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας σε κατοικίες πολιτών χαμηλού εισοδήματος στη Μεσόγειο και σε συνεργασία με το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης και την Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης, το ΚΑΠΕ υλοποίησε έργο ενεργειακής αναβάθμισης μεγάλης κλίμακας, στα 5 κτίρια Φοιτητικών Κατοικιών του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης στην Κομοτηνή, συνολικής δομημένης επιφάνειας άνω των 12.000 τμ., που φιλοξενούν 700 φοιτητές. Η αναβάθμιση περιελάμβανε, μεταξύ άλλων, την προσθήκη εξωτερικής θερμομόνωσης σε όλες τις όψεις των κτιρίων, την προσθήκη ηλιακών συλλεκτών και την αντικατάσταση όλων των λαμπτήρων στα δωμάτια των φοιτητών. Το έργο είχε πολλαπλά οφέλη, τόσο περιβαλλοντικά και οικονομικά, λόγω της επιτευχθείσας εξοικονόμησης ενέργειας, όσο και κοινωνικά, όπως, πρωτίστως η βελτίωση της θερμικής άνεσης και ποιότητας ζωής των φοιτητών, ιδίως τους χειμερινούς μήνες, αλλά και η βελτίωση της ενεργειακής τους συμπεριφοράς και ευρύτερη ενδυνάμωση της περιβαλλοντικής συνείδησης.
Στο πλαίσιο του έργου IRH-MED (MED 2007-2013), το οποίο και έχει ως στόχο την ανάπτυξη και πιλοτική εφαρμογή μεθοδολογίας περιβαλλοντικής αξιολόγησης πράσινων κατοικιών στη Μεσόγειο, το ΚΑΠΕ, σε συνεργασία με τους άλλους εταίρους του έργου, ανέπτυξε ολιστική μεθοδολογία αξιολόγησης της περιβαλλοντικής συμπεριφοράς μεσογειακών κατοικιών λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες του περιβάλλοντος της περιοχής, σε μια σειρά από θεματικούς τομείς, όπως π.χ. ενέργεια, νερό, χρήση υλικών, χωροθέτηση κλπ.
Και πάλι για την περιοχή της Μεσογείου, το ΚΑΠΕ συντόνισε, υλοποιώντας το έργο REPUBLIC-MED (MED 2007-2013), την ανάπτυξη και πιλοτική εφαρμογή καινοτόμου μεθοδολογίας για την ενεργειακή αναβάθμιση δημοσίων κτιρίων στη Μεσόγειο. Στην Ελλάδα δοκίμασε την μεθοδολογία και εκπόνησε πιλοτικές μελέτες ενεργειακής αναβάθμισης για δύο κτίρια σχολείων και ένα δημοτικό κτίριο μικτής χρήσης στο Δήμο Πειραιά.
Ένα πολύ σημαντικό εθνικό Πρόγραμμα σχετικά με την πράσινη κατοικία είναι και αυτό της Πράσινης Πιλοτικής Αστικής Γειτονιάς (ΕΠΠΕΡΑΑ – ΕΣΠΑ), που αφορά στην πιλοτική ενεργειακή αναβάθμιση μιας αστικής οικιστικής ενότητας στο Δήμο Αγ. Βαρβάρας, επιτυγχάνοντας «σχεδόν μηδενικό» ισοζύγιο ενέργειας. Η «γειτονιά» περιλαμβάνει τέσσερεις πολυκατοικίες συνολικά 72 διαμερισμάτων, στα οποία διαβιούν πολίτες χαμηλού εισοδήματος. Το έργο είναι σε εξέλιξη και περιλαμβάνει παρεμβάσεις εξοικονόμησης ενέργειας, ενσωμάτωσης τεχνολογιών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και βελτίωσης του μικροκλίματος. Τα οφέλη που θα προκύψουν αναμένεται να είναι σημαντικά, τόσο ως προς τη βελτίωση των συνθηκών θερμικής άνεσης των ενοίκων όσο ως προς την εξοικονόμηση ενέργειας και λειτουργικού κόστους, συμβάλλοντας στην αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας των νοικοκυριών.
Παράλληλα, το ΚΑΠΕ, συμμετέχοντας σε Ευρωπαϊκά έργα Διασυνοριακής Συνεργασίας (INTERREG) τα οποία έχουν την εξοικονόμηση ενέργειας σε Δημόσια κτίρια ως βασική προτεραιότητα και βάσει του θεσμικού του ρόλου, έχει υποστηρίξει τεχνικά τις αυτοδιοικητικές δομές (Περιφερειακές Ενότητες, Δήμους κ.λπ.) για την υλοποίηση πιλοτικών εφαρμογών ενεργειακής αναβάθμισης των κτιρίων τους, ώστε να επιτύχουν το επιθυμητό αποτέλεσμα εξοικονόμησης με το καταλληλότερο τεχνικοοικονομικό «μείγμα» παρεμβάσεων.

Με αυτήν την λογική, στο πρόγραμμα ΕΝΕΡΓΕΙΝ (INTERREG Ελλάδα-Κύπρος 2007-2013) υλοποιήθηκαν από τις Περιφέρειες Βορείου Αιγαίου, Νοτίου Αιγαίου και Κρήτης, πιλοτικά έργα εξοικονόμησης ενέργειας και ενσωμάτωσης ΑΠΕ, όπως η αντικατάσταση του υφιστάμενου, παλαιάς τεχνολογίας, συστήματος θέρμανσης-κλιματισμού με σύγχρονες, υψηλής ενεργειακής απόδοσης, αντλίες θερμότητας στα κτίρια των Περιφερειακών Ενοτήτων Λέσβου και Χίου, καθώς και η ενεργειακή αναβάθμιση του εξωτερικού φωτισμού και ενσωμάτωση φωτοβολταϊκών στην οροφή, στο κτίριο της Περιφερειακής Ενότητας Σάμου.

Στο πλαίσιο του GALET (INTERREG Ελλάδα - Αλβανία 2007-2013) υλοποιήθηκε πιλοτικό έργο ψύξης θέρμανσης με γεωθερμικές αντλίες θερμότητας στο Διοικητήριο της Περιφέρειας Ηπείρου στα Ιωάννινα.
Τέλος, το ΚΑΠΕ, ως Διαχειριστής του Προγράμματος “Χρηματοδοτικός Μηχανισμός Ευρωπαϊκού Χώρου” GR03 για τις ΑΠΕ (2009-2014), έθεσε τις τεχνικές προδιαγραφές και είχε ελεγκτικό ρόλο στα δέκα έργα που εγκρίθηκαν και που είναι σε εξέλιξη από τους φορείς υλοποίησης σχετικά με δράσεις ενσωμάτωσης ΑΠΕ σε ενεργοβόρες υποδομές και κτίρια δημόσιου χαρακτήρα.

«Σε εξέλιξη βρίσκεται το έργο της Πράσινης

Πιλοτικής Αστικής

Γειτονιάς στο Δήμο Αγίας Βαρβάρας»

Μελλοντικές προτεραιότητες του ΚΑΠΕ

Το ΚΑΠΕ θα συνεχίσει να δραστηριοποιείται δυναμικά σε έργα που αφορούν στη βελτίωση της ενεργειακής και περιβαλλοντικής απόδοσης των κτιρίων. Με τον πρόσφατο ν.4342/2015, που ενσωματώνει την Ευρωπαϊκή Οδηγία 2012/27/ΕΕ για την ενεργειακή απόδοση στην Ελληνική νομοθεσία, θεσπίζεται ο ρόλος του ΚΑΠΕ ως Εθνικό Συντονιστικό Κέντρο για την υποστήριξη εφαρμογής της εθνικής πολιτικής για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης, παρέχοντας μεταξύ άλλων υποστήριξη σε δημόσιους φορείς για το σχεδιασμό και την υλοποίηση δράσεων για τη βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας και για την προώθηση της ενεργειακής αναβάθμισης των κτιρίων τους.

Στο παραπάνω πλαίσιο, το ΚΑΠΕ στοχεύει στην προώθηση έργων που αφορούν την ενεργειακή αναβάθμιση δημοσίων κτιρίων προς την κατεύθυνση της «σχεδόν μηδενικής» ενεργειακής κατανάλωσης (σύμφωνα και με την Ευρωπαϊκή Οδηγία 2010/31/EE), με έμφαση σε κτίρια κοινωνικού χαρακτήρα, π.χ. κοινωνικές κατοικίες, η αναβάθμιση των οποίων επιτυγχάνει σημαντικό κοινωνικό αντίκτυπο βελτιώνοντας την ποιότητα ζωής των ενοίκων και μετριάζοντας την ενεργειακή φτώχεια.

Παράλληλα, το ΚΑΠΕ προωθεί πρωτοβουλίες για την υλοποίηση έργων εξοικονόμησης ενέργειας και ΑΠΕ σε κτίρια, μέσω ενός νέου ενεργειακού μοντέλου δημιουργίας «ενεργειακών συνεταιρισμών» με την ενεργό συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών, το οποίο έχει ήδη ευρεία εφαρμογή σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες.

Αρθρο του κ. Βασίλειου Τσολακίδη, Προέδρου του ΚΑΠΕ