Το φως το… οικονομικό

Σε αυτή την κατηγορία περιλαμβάνονται οι λαμπτήρες που εκμεταλλεύονται το φαινόμενο του φθορισμού. Είναι ιδιαίτερα αποδοτικοί και έχουν πάρει το όνομα τους απο το γεγονός ότι για να παράγουν το ίδιο φως καταναλώνουν κατά περίπου 65-80% λιγότερη ενέργεια σε σχέση με τους λαμπτήρες πυρακτώσεως. Η διάρκεια ζωής τους είναι κατά πολύ μεγαλύτερη των απλών λαμπτήρων πυρακτώσεως και μπορεί να φτάσει μέχρι και τις 6.000-15.000 ώρες. 

Παρόλα αυτά χρειάζεται μεγάλη προσοχή κατά την επιλογή λαμπτήρα, καθώς κατώτερης ποιότητας λάμπες μπορεί με το χρόνο να χάνουν σε φωτεινότητα με αποτέλεσμα να μην είναι λειτουργικές. Επιπλέον λόγω της παρουσίας υδράργυρου στο εσωτερικό τους πρέπει να ακολουθηθούν συγκεκριμένα βήματα σε περίπτωση που καεί ή σπάσει ο λαμπτήρας. Συγκεκριμένα σε περίπτωση που ο λαμπτήρας καεί πρέπει να επιστραφεί στο σημείο πώλησης ή σε άλλο σημείο συλλογής, ενώ στην περίπτωση που σπάσει πρέπει να αεριστεί καλά ο χώρος  και μετά να συλλεχθούν τα θραύσματα με υγρό πανί. Πρέπει να αποφεύγετε την επαφή των θραυσμάτων με το δέρμα και δεν πρέπει να χρησιμοποιείτε ηλεκτρική σκούπα για να καθαρισμό του χώρου. 

Βασικό μειονέκτημα αυτής της κατηγορίας λαμπτήρων είναι ότι δεν μπορούν να παράγουν άμεσα το μέγιστο της φωτεινότητας τους. Χρειάζεται συνήθως κάποια λίγα λεπτά της ώρας για να φτάσουν στην τελική φωτεινότητα που παράγουν. Ανάλογα με την ποιότητα του λαμπτήρα μετά από την πάροδο ορισμένου χρόνου λειτουργίας, μειώνεται η απόδοση του ως προς τη φωτεινότητα. Τέλος, δεν πρέπει να αναβοσβήνουν συχνά καθώς στην περίπτωση αυτή μειώνεται πολύ ο χρόνος ζωής τους. Η ενεργειακή κατάταξη των λαμπτήρων αυτών είναι Α.

Η αρχή λειτουργίας των λαμπτήρων αυτών είναι πολύ διαφορετική από αυτή των λαμπτήρων πυρακτώσεως ή των λαμπτήρων φθορισμού. Συγκεκριμένα η εκπομπή φωτός γίνεται από μια κρυσταλλική δίοδο, όταν διέρχεται από αυτήν ηλεκτρικό ρεύμα συγκεκριμένης έντασης. 

Το χρώμα του εκπεμπόμενου εξαρτάται από το υλικό κατασκευής της διόδου, εξού και η ύπαρξη λαμπτήρων σε διάφορα χρώματα. Για την περίπτωση λαμπτήρα λευκού φωτός ο ημιαγωγός που χρησιμοποιείται είναι κατασκευασμένος από Αζωτούχο γάλλιο (GaN), το οποίο εκπέμπει υπέρλαμπρα μπλε φωτισμό. Στη συνέχεια το μπλε φως διερχόμενο από μια στρώση φωσφόρου απορροφάται και επανεκπέμπεται σαν λευκό φως. Αποτελούν την νεότερη τεχνολογία στην κατηγορία των λαμπτήρων, η οποία και αναπτύσσεται ραγδαία.  

Η διάρκεια ζωής που έχουν είναι ακόμα μεγαλύτερη από αυτή των λαμπτήρων φθορισμού (συνήθως πάνω από 30.000 ώρες), ενώ η απόδοση τούς είναι ισάξια. Αποδεδειγμένα, πλέον μπορούν να αντικαταστήσουν τόσο τους διαφανείς όσο Οι λαμπτήρες LED για οικιακό φωτισμό είναι νέα προϊόντα, αλλά έχουν ήδη αποδείξει ότι μπορούν να αντικαταστήσουν αποτελεσματικά τόσο τους διαφανείς όσο και τους ημιδιαφανείς λαμπτήρες πυράκτωσης ισχύος έως 60 Watt. Ο τύπος αυτός λαμπτήρα μπορεί να αντικαταστήσει στο εγγύς μέλλον όλο το φάσμα των λαμπτήρων. 

Οι λαμπτήρες LED καταναλώνουν μέχρι και 80% λιγότερη ενέργεια από τους κλασικούς λαμπτήρες πυρακτώσεως και είναι φιλικότεροι περιβαλλοντικά καθώς δεν περιέχουν υδράργυρο. Τέλος, όταν ένας λαμπτήρας πάυει να λειτουργεί πρέπει να επιστρέφεται στο σημείο αγοράς ή σε συγκεκριμένα σημεία συλλογής, έτσι ώστε να ανακυκλώνονται στη συνέχεια διάφορα μέρη του. Επιπλέον συγκεντρώνουν μια σειρά πλεονεκτημάτων όπως το γεγονός οτι δεν θερμαίνονται και κατά συνέπεια δεν αυξάνουν την θερμοκρασία του δωματίου που βρίσκονται, δεν είναι ευαίσθητες σε κραδασμούς και χτυπήματα, δεν τρεμοπαίζουν και φτάνουν άμεσα στο μέγιστο της φωτεινότητας τους.

Τέλος, οι λαμπτήρές τύπου LED είναι ενεργειακής κατηγορίας Α.

Μια από τις σημαντικότερες παραμέτρους που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά την αγορά ενός λαμπτήρα είναι το είδος του φωτισμού που προσφέρουν. Το χρώμα του φωτισμού που απαιτεί ένας χώρος (ονομάζεται και θερμοκρασία χρώματος φωτός και μετριέται σε βαθμούς Kelvin-Κ) εξαρτάται από τη χρήση του και μπορεί να κυμαίνεται από το θερμό μέχρι και το ψυχρό. 

Ανάλογα με την θερμοκρασία του φωτός, οι λαμπτήρες μπορούν να χωριστούν σε 3 κατηγορίες, το θερμό λευκό (warm white), το ουδέτερο λευκό (warm daylight) και το ψυχρό λευκό (cool white).

Στην περίπτωση του θερμού λευκού, η θερμοκρασία του φωτισμού κυμαίνεται από 2700-3100Κ. Είναι ουσιαστικά απαλός φωτισμός, ο οποίος αλλοιώνει τα χρώματα . Είναι ιδανικός για χώρους χαλάρωσης και ηρεμίας, όπως καθιστικά. 

Ο ουδέτερος λευκός φωτισμός είναι πιο έντονος από τον θερμό, παραμένοντας όμως απαλός. Δένει τα αντικείμενα μεταξύ τους, φωτίζοντας τα όμως παράλληλα. Τα χρώματα σε αυτή την περίπτωση υπόκεινται μικρότερη αλλοίωση. Και σε αυτή την περίπτωση ο φωτισμός δίνει την αίσθηση της γαλήνης, κρατώντας ταυτόχρονα σε εγρήγορση τους κατοίκους του χώρου.

Τέλος ο λευκός ή ψυχρός φωτισμός έχει ένταση 5500-6000Κ. Είναι ο πιο έντονος φωτισμός, ο οποίος αλλοιώνει κατά το ελάχιστο δυνατό τα χρώματα. Κρατά σε εγρήγορση  τους ανθρώπους που βρίσκονται στο χώρο και βοηθά στο να παίρνουν όσο το δυνατόν περισσότερα ερεθίσματα από το περιβάλλον, ενώ βοηθάει στην συγκέντρωση. Είναι ιδανικός φωτισμός για γραφεία ή άλλους χώρους εργασίας.

Ένα μεγάλο πλεονέκτημα των λαμπτήρων LED είναι ότι είναι η μόνη κατηγορία λαμπτήρων που μπορεί, ανάλογα με τον τύπο, να προσφέρει ψύχρο φωτισμό αλλά και θερμό. 

Αντίθετα με τους Led, οι τύποι λαμπτήρων ξένου / αλογόνου που κυκλοφορούν στην αγορά μπορούν να προσφέρουν μόνο θερμό φωτισμό, μέσω των διαφανών λαμπτήρων. Οι λαμπτήρες εξοικονόμησης μπορούν να παράγουν τόσο ψυχρό όσο και θερμό φωτισμό.

Ανάλογα με τον τύπο του λαμπτήρα ανεβαίνει και το κόστος αγοράς, με τους πιο φτηνούς να είναι οι λαμπτήρες ξένου /αλογόνου, στην συνέχεια ακολουθούν οι λαμπτήρες φθορισμού, ενώ τέλος οι πιο ακριβοί είναι οι λαμπτήρες τύπου LED. 

Οπότε στη συνέχεια τίθεται το θέμα  κόστους - εξοικονόμησης ενέργειας που συνεπάγονται. 

Για να μπορούν να συγκριθούν με ίσους όρους πρέπει να λάβουμε υπόψη την φωτεινότητα που παράγουν με την αντίστοιχη κατανάλωση που έχουν.  

Η μονάδα μέτρησης της φωτεινότητας ενός λαμπτήρα είναι τα Lumen. Μια συσχέτιση μεταξύ των Lumen και της κατανάλωσης μιας κλασικής λάμπας πυρακτώσεως φαίνεται στον πίνακα.

Ανάλογα με την είδος του λαμπτήρα η απόδοση φωτισμού του φαίνεται στον πίνακα.

Τα πιο πάνω δεδομένα πιθανόν να διαφοροποιούνται ελαφρώς ανάλογα με την μάρκα και την ποιότητα των λαμπτήρων που διατίθενται στην αγορά για αυτό θα πρέπει να δίνεται σημασία στις πληροφορίες για την φωτεινότητα και την ισχύ κάθε λαμπτήρα που δίνονται στη συσκευασία του. Για τον καλό φωτισμό ενός δωματίου απαιτείται φως της τάξης των 1500 lumen. Έτσι ο ίδιος φωτισμός μπορεί να επιτευχθεί σε ένα δωμάτιο είτε με την χρήση ενός λαμπτήρα πυρακτώσεως ισχύος 100w, είτε με ένα λαμπτήρα  ξένου αλογόνου 37w, ή αντίσοιχα με ένα λαμπτήρα εξοικονόμησης 28w ή τέλος με ένα λαμπτήρα LED 16w.

Όλα τα παραπάνω χαρακτηριστικά συμβάλουν και στην διαμόρφωση της τελικής τιμής του λαμπτήρα, με τους λαμπτήρες Led να έχουν την μεγαλύτερη διακύμανση, καθώς υπάρχει μια μεγάλη ποικιλία και ποιότητα σε ισχύ, φωτεινότητα, είδος φωτισμού και ποιότητας φωτισμού.

Ας υποθέσουμε ότι θέλουμε να φωτίσουμε ένα χώρο για 50.000 ώρες, και λαμβάνοντας υπόψη την μέση διάρκεια ζωής για κάθε είδος λαμπτήρα, αλλά και την τιμή της kWh ίση με 0,11 ευρώ. 

Α. Ένα λαμπτήρας πυρακτώσεως 25W, με διάρκεια ζωής 1000 ώρες και κόστος αγοράς 0,6€, θα κοστίσει συνολικά  1250 KWh (137,5 €) σε κατανάλωση ενέργειας και θα χρειαστούν 50 λαμπτήρες με  συνολικό κόστος 30€. Έτσι το συνολικό κόστος θα είναι ίσο με 167,5€. 

Β. Στην περίπτωση χρήση λαμπτήρα αλογόνου/ ξένου η διάρκεια ζωής είναι ίση με 2000 ώρες και το κόστος αγοράς ίσο με περίπου 1,5 € ανά λάμπα. Η απαιτούμενη σε αυτή την περίπτωση ισχύς είναι ίση με  9W. Για την χρήση σε 50000 ώρες απαιτούνται 25 λαμπτήρες με συνολικό κόστος 37,5€. Η αναμενόμενη κατανάλωση ενέργειας είναι ίση με  450 KWh (49,5€). Έτσι το συνολικό κόστος θα είναι ίσο με 87€.

Γ. Για την παραγωγή του ίδιου φωτισμού με λαμπτήρα εξοικονόμησης, πρέπει να χρησιμοποιηθεί λαμπτήρας ισχύος 7W, με διάρκεια ζωής  8000 ώρες έκαστος και τιμή μονάδας 4,5€. Για τη χρήση για 50.000 ώρες απαιτούνται περίπου 6 λαμπτήρες, ενώ η αναμενόμενη κατανάλωση ενέργειας είναι ίση με 350kWh (38,5€). Έτσι το συνολικό κόστος θα είναι ίσο με 66,62€ 

Δ. Τέλος για τη χρήση λαμπτήρων LED, η απαιτούμενη ονομαστική ισχύς θα πρέπει να είναι ίση με 4,5W. H διάρκεια ζωής αυτών των λαμπτήρων είναι πάνω από 50.000 ώρες, όποτε θα χρειαστεί ένας μόνο λαμπτήρας, με κόστος αγοράς ίσο με περίπου 20€. Η αναμενόμενη κατανάλωση ενέργειας είναι ίση με 90kWh (9,9€ ), όποτε το συνολικό κόστος σε αυτή την περίπτωση είναι ίσο με λιγότερο από 30€.     

Από την παραπάνω ανάλυση συμπεραίνουμε ότι η επιλογή ενός λαμπτήρα LED μπορεί αρχικά να έχει μεγαλύτερο κόστος από τις φθηνότερες επιλογές, αλλά μακροπρόθεσμα η επιλογή αυτή είναι η πιο οικονομική. Αν συνδυάσουμε αυτό το γεγονός με τα υπόλοιπα πλεονεκτήματα που συγκεντρώνουν, η επιλογή αυτή είναι και η περιβαλλοντικά σωστή. 

Τα Led ανάλογα με την χρήση για την οποία προορίζονται βγαίνουν σε διάφορους τύπους και καλύπτουν όλσ τα “κλασσικά” μεγέθη λάμπας. Τα Led με την μικρότερη ισχύ είναι τα σποτάκια στα οποία σημασία έχει και η γωνία φωτισμού, έτσι ώστε να φωτίζεται ο χώρος έτσι όπως θέλει ο καταναλωτής. Ακολουθούν οι “κλασσικοί” σε σχήμα λαμπτήρες, είτε σφαιρικοί είτε τύπου κεράκι. Οι επόμενοι τύποι που απαντώνται συχνά είναι οι τύπου σωλήνας (όπως οι σωλήνες φθορίου) που χρησιμοποιούνται κατά κόρον σε επαγγελματικούς χώρους, αλλά και οι τύπου ταινίας, ενώ  τέλος υπάρχουν και προβολείς τύπου LED. 

Σε αυξημένη εξοικονόμηση ενέργειας μπορεί να οδηγήσουν και διάφορες συσκευές όπως:

Οι αισθητήρες φωτισμού χρησιμοποιούνται για την αυτόματη απενεργοποίηση του λαμπτήρα όταν πλέον ο φυσικός φωτισμός επαρκεί. Οι αισθητήρες παρουσίας μπορούν να αντιληφθούν πότε υπάρχει στον χώρο ανθρώπινη παρουσία, έτσι ώστε να απενεργοποιούνται αυτόματα όταν δεν ανιχνευθεί κίνηση στο χώρο για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. 

Οι αισθητήρες παρουσίας μπορούν εύκολα να συνδυαστούν με χρονοδιακόπτες, τόσο για την εξοικονόμηση ενέργειας όσο και για την διευκόλυνση του χρήστη.

Οι χρονοδιακόπτες χρησιμοποιούνται για χώρους όπου απαιτείται ανθρώπινη παρουσία για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, όπως για παράδειγμα τα κλιμακοστάσια. 

Ο ροοστάτης (ή Dimmer) είναι στην ουσία μία ηλεκτρονική διάταξη που αυξομειώνει το φορτίο που ελέγχει, όπως οι λάμπες και κατά την ρύθμιση, μεταβάλλει την καταναλισκόμενη ισχύ του, εξοικονομώντας ενέργεια. Οι ροοστάτες διακρίνονται σε διάφορες κατηγορίες ανάλογα με την ισχύ τους και με το είδος του φορτίου που ρυθμίζουν και ως εκ τούτου, η σωστή επιλογή του τύπου του ροοστάτη είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη σωστή λειτουργία του.

Σε κάθε περίπτωση, τον καλύτερο τρόπο εξοικονόμησης ενέργειας στο φωτισμό αποτελεί η μέγιστη εκμετάλλευση του φυσικού φωτισμού και η ορθολογική χρήση του τεχνητού φωτισμού αναλόγως του χώρου και τις ανάγκες του χρήστη.

Τέλος η συμπεριφορά μας και μόνο (π.χ. το κλείσιμο των διακοπτών όταν δεν υπάρχει κανείς στο δωμάτιο ή το κλείσιμο των λαμπτήρων όταν επαρκεί ο φυσικός φωτισμός), η οποία έχει και ουσιαστικά μηδενικό κόστος, μπορεί να έχει επιφέρει μεγάλη εξοικονόμηση ενέργειας.