Ομιλία του υπουργού ΠΕΚΑ στο συνέδριο «Ενέργεια και Ανάπτυξη 2014»

Εάν δεν συνειδητοποιήσουμε όλοι ότι η ενέργεια αποτελεί τον τροφοδότη της ευρωπαϊκής οικονομίας, ότι αποτελεί το χαρακτηριστικό στοιχείο της ποιότητας διαβίωσης των ευρωπαϊκών νοικοκυριών, ότι πρέπει να ενταχθεί στην κορυφαία πολιτική και αναπτυξιακή ατζέντα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τότε απλώς θα ακολουθήσουν τα αρνητικά παραδείγματα της μη προετοιμασίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως όταν άρχισε να ξεσπάει το 2008 η μεγάλη χρηματοοικονομική κρίση στις ΗΠΑ με την κατάρρευση της Lehman Brothers.

Είναι ξεκάθαρο ότι το τελευταίο Συμβούλιο Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης που ασχολήθηκε σχεδόν αποκλειστικά με το ζήτημα της ενεργειακής ασφάλειας της Ένωσης, έστειλε το μήνυμα προς κάθε κατεύθυνση. Έστειλε το μήνυμα ότι επιτέλους οι κυβερνήσεις αρχίζουν να ανοίγουν τα μάτια τους. Κι αναφέρομαι κυρίως στις ισχυρές κυβερνήσεις, τις κυβερνήσεις των κρατών που μπορούν, όταν διαπραγματεύονται εισαγωγή ενεργειακών προϊόντων, να διασφαλίζουν καλές τιμές και λόγω της ισχύος τους, αλλά και λόγω της γεωγραφικής τους θέσης. Κι επιτέλους, αντελήφθησαν ότι η Ένωση των 28, για να προχωρήσει, χρειάζεται ταυτόχρονα μια ενιαία διαπραγματευτική πολιτική στο κορυφαίο ζήτημα που είναι η ενεργειακή εξάρτηση της Ένωσης από τρίτες χώρες.

Θυμίζω σε όλους ότι μιλούμε για μια διεθνική οντότητα, 28 κρατών μελών, που σε ποσοστό περίπου 55% είναι εξαρτημένη στα ενεργειακά της αγαθά από τρίτες χώρες. Ενεργειακή εξάρτηση σημαίνει οικονομική εξάρτηση και σημαίνει και διεθνοπολιτική εξάρτηση. Κατά συνέπεια, η μείωση της εξάρτησης αποτελεί κορυφαία πολιτική πρωτοβουλία που πρέπει να αναλάβει τόσο η ΕΕ ως μια διεθνής οντότητα, όσο και οι επιμέρους κυβερνήσεις των κρατών μελών.

Να κρατήσουμε στο μυαλό μας μόνο έναν αριθμό. Κάθε μέρα η Ευρωπαϊκή Ένωση πληρώνει περίπου 1 δισεκατομμύριο ευρώ για να κάνει εισαγωγές ενεργειακών προϊόντων από τρίτες χώρες. Αυτό δεν μπορεί πια να είναι ανεκτό ούτε από την ευρωπαϊκή βιομηχανία, ούτε από τα ευρωπαϊκά νοικοκυριά. Η ανάπτυξη στρατηγικών που θα μειώσουν την εξάρτηση της Ένωσης από τρίτες χώρες, αποτελεί την κορυφαία πρωτοβουλία που θα πρέπει να υλοποιείται με συγκεκριμένα μέτρα. Και σε αυτά τα μέτρα επιτρέψτε μου να αναφερθώ στη συνέχεια.

Θέλω να κρατήσω από το τελευταίο Συμβούλιο Κορυφής ορισμένα συμπεράσματα τα οποία μας δίνουν τη δυνατότητα πράγματι να είμαστε αισιόδοξοι. Κρατώ πρώτα απ όλα το γεγονός ότι συμφώνησαν οι πολιτικοί αρχηγοί πως χρειάζεται ένας Μηχανισμός Αλληλεγγύης ο οποίος σε πανευρωπαϊκό επίπεδο θα στηρίζει τις χώρες που κάθε φορά πλήττονται περισσότερο, όταν ξεσπά μια κρίση. Γνωρίζετε πολύ καλά ότι αυτό προέκυψε μετά από πρωτοβουλία της ελληνικής κυβέρνησης. Μόλις χθες έλαβα τη σχετική επιστολή του πρώην Επιτρόπου - που προφανώς δεσμεύει και τον διάδοχό του - ότι αυτός ο μηχανισμός αλληλεγγύης που πρότεινε η ελληνική κυβέρνηση, αποτελεί μια εξαιρετικά θετική και δημιουργική προσέγγιση, στην οποία θα δοθεί συνέχεια παρά το γεγονός ασφαλώς ότι η ουκρανική κρίση φαίνεται ότι βαίνει προς επίλυση. 

Ένα δεύτερο σημείο μεγάλου ενδιαφέροντος για τη χώρα μας είναι η ένταση και η έμφαση που δόθηκε στην ύπαρξη του Νοτίου Διαδρόμου. Θυμίζω εδώ ότι μιλούμε για μια 20ετή προσπάθεια ολόκληρης της Ευρωπαϊκής Ένωσης να διαμορφώσει το Νότιο Διάδρομο που θα μεταφέρει αέριο από την Κασπία, από το Αζερμπαϊτζάν μέσω της Ελλάδας προς τις υπόλοιπες αγορές της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο Νότιος Διάδρομος είναι στα πρώτα στάδιά του. Έχει δυνατότητες επέκτασης πολύ σημαντικότερες από αυτές που υπάρχουν και τώρα. Τα 10 bcm που υπάρχουν σε πρώτη φάση, τα 20 bcm της επόμενης φάσης μπορούν να είναι μόνο το ξεκίνημα ενός ευρύτερου πιο φιλόδοξου σχεδίου. 

Κρατώ και ένα επόμενο σημείο από τα συμπεράσματα του Συμβουλίου Κορυφής. Για πρώτη φορά συμφώνησαν οι ηγέτες της Ένωσης ότι στο χώρο της Νότιας Ευρώπης χρειάζεται ένα ενεργειακό hub. Kι αυτή η ενσυνείδητη ασάφεια, αλλά με τις πολλές ερμηνείες της συγκεκριμένης απόφασης δίνει τη δυνατότητα στην Ελλάδα να διεκδικήσει και από άλλες ανταγωνίστριες χώρες το δικό της γεωπολιτικό και οικονομικό ρόλο στη διαμόρφωση αυτού του νέου κόμβου της ενέργειας στη Νότιο Ευρώπη.
Πού έχουμε συμφωνήσει όλοι; Ότι το ζήτημα της ενεργειακής ασφάλειας της Ένωσης στηρίζεται σε τέσσερις βασικούς πυλώνες. 

Ο πρώτος πυλώνας αναφέρεται στη διαφοροποίηση πηγών και η Ελλάδα βρίσκεται σήμερα στην ευχάριστη θέση να κοιτά στα μάτια τους διεθνείς συνομιλητές της και να λέει ότι είμαστε η μόνη χώρα στην Ένωση που προτείνει και υλοποιεί τρεις νέες εναλλακτικές διόδους από τρεις νέες πηγές τροφοδοσίας της Ευρώπης με ενεργειακά αγαθά. 

Πρώτη νέα πηγή ο Νότιος Διάδρομος, ο αγωγός ΤΑΡ. Το Σεπτέμβριο ολοκληρώθηκε η συμφωνία από το κονσόρτσιουμ SahDeniz. Κι είχα τη δυνατότητα λίγες μέρες πριν μεταβούμε στο Μπακού για την τελετή έναρξης του συγκεκριμένου έργου, να υπογράψω τη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων που σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες αποτελεί την κορυφαία αδειοδοτική διαδικασία, προκειμένου να τρέξει ένα μεγάλο έργο, όπως το έργο ενός αγωγού. Ο Νότιος Διάδρομος πια αρχίζει να γίνεται πραγματικότητα, το χρονοδιάγραμμά του ακολουθείται πιστά και παρά τις επιμέρους προσεγγίσεις και επιφυλάξεις που υπάρχουν, κυρίως σε επίπεδο τοπικών κοινωνιών - αντιδράσεις αναμενόμενες σε κάθε ευρωπαϊκή χώρα - είμαστε βέβαιοι και βοηθούμε απολύτως ως Κυβέρνηση στην κατεύθυνση ότι το συγκεκριμένο έργο θα υλοποιηθεί σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμά του.

Δεύτερος διάδρομος, ο διάδρομος που θα συνδέει τα κοιτάσματα της ανατολικής Μεσογείου μέσω Κύπρου, Κρήτης και ηπειρωτικής Ελλάδας με τις υπόλοιπες αγορές. Επιτρέψτε μου να υπενθυμίσω σε όλους ότι η Γεωλογική Υπηρεσία των Ηνωμένων Πολιτειών έχει αναδείξει ότι έχουμε ανακτήσιμα αποθέματα στη συγκεκριμένη περιοχή 3.500 δις κυβικά μέτρα αερίου και 1,7 δις βαρέλια πετρελαίου. Αναμφισβήτητα, η περιοχή της ανατολικής Μεσογείου διεκδικεί και θα το καταφέρει, είμαι βέβαιος, να αποτελέσει μια πολύ σημαντική νέα πηγή τροφοδοσίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης και όχι μόνο με ενεργειακά αγαθά. Ο αγωγός EastMed, ο οποίος θα συνδέει τα κοιτάσματα αυτά με την υπόλοιπη Ευρώπη, αποτελεί μια κορυφαία πολιτική προτεραιότητα για τη χώρα και ο αγωγός IGΙ, ο οποίος θα είναι η απόληξη του συγκεκριμένου αγωγού προς την Ιταλία, συνεχίζει να είναι και θα είναι στις προτεραιότητες, που είναι και εντεταγμένες στα Προγράμματα Κοινού Ευρωπαϊκού Ενδιαφέροντος και της Ελληνικής Κυβέρνησης, αλλά και των ευρωπαϊκών προτεραιοτήτων.

Υπάρχει και ο τρίτος διάδρομος, ο διάδρομος ο οποίος ακόμη βρίσκεται στα πρώτα στάδια, όμως οι πολιτικές συμφωνίες έχουν αρχίσει να διαμορφώνονται. Μιλώ για τον Κεντρικό Διάδρομο, ο οποίος μπορεί να ενώσει τα δίκτυα του Αιγαίου με τα δίκτυα της Βαλτικής. Κι έχει μεγάλο ενδιαφέρον ότι αυτός ο νέος διάδρομος είναι ένας διάδρομος που μπορεί να υλοποιηθεί σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα – αρκετοί εκτιμούν ότι το τέλος του 2017 είναι απολύτως ρεαλιστικό - με πολύ λίγες επενδύσεις και έχει μια πολύ βασική φιλοσοφία. Αντί να συγκροτήσει, να διαμορφώσει ένα νέο διάδρομο αποκλειστικά για μια νέα πηγή, έχει τη φιλοσοφία να διασυνδέσει τα μη διασυνδεδεμένα μέχρι σήμερα εθνικά δίκτυα μεταφοράς και διανομής φυσικού αερίου.

Στο σημείο αυτό επιτρέψτε μου να σημειώσω και μια σημαντική κατά τη γνώμη μας παρέμβαση. Είναι το άνοιγμα του διαλόγου για τη δημιουργία ενός Χρηματιστηρίου Ενέργειας στην Ελλάδα. Και χαίρομαι γιατί μπορώ να πω ότι σύμφωνα με τις δεσμεύσεις που μου έχουν δώσει όλοι οι φορείς και οι άνθρωποι που ασχολούνται με το συγκεκριμένο ζήτημα, μέχρι τέλος αυτής της χρονιάς θα έχουμε στα χέρια μας ένα πλαίσιο επί του οποίου θα μπορούμε όλοι οι συντελεστές της ενεργειακής αγοράς να συζητήσουμε και να πάρουμε τις αντίστοιχες αποφάσεις. Ο ανταγωνισμός και σε αυτό το σύστημα είναι εξαιρετικά σημαντικός και σκληρός από γειτονικές χώρες. Όμως έχουμε τη βεβαιότητα ότι ενώνοντας τις δυνάμεις και αξιοποιώντας και τη γεωγραφική θέση της χώρας, μπορούμε να προχωρήσουμε και σε αυτή την κατεύθυνση. 

Έρχομαι στον τρίτο πυλώνα που κατά τη γνώμη μου αποτελεί τον παραμελημένο, για να είμαι ορθότερος, τον μέχρι πρόσφατα σχεδόν εγκαταλελειμμένο τομέα της Ενεργειακής Απόδοσης και της Εξοικονόμησης Ενέργειας. Λέω παντού ότι τα τελευταία τέσσερα χρόνια που βιώνω τις αποφάσεις των Συμβουλίων Υπουργών Ενέργειας, διαπιστώνω απολύτως πόση έλλειψη κεντρικής πολιτικής και οικονομικής υποστήριξης είχε αυτή η συγκεκριμένη επιλογή. Και οφείλω να σημειώσω πως χαίρομαι που η πρωτοβουλία που πήραμε πριν λίγους μήνες πέντε Υπουργοί Ενέργειας της ΕΕ, μεταξύ των οποίων και ο ομιλών, προκειμένου η εξοικονόμηση ενέργειας και η ενεργειακή αποδοτικότητα να αποτελέσουν στόχο του πακέτου «Ενέργεια – Κλιματική Αλλαγή μέχρι το 2030», υιοθετήθηκε τελικά και από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και από το Συμβούλιο Κορυφής. Τώρα πια η εξοικονόμηση ενέργειας, η ενεργειακή αποδοτικότητα, η μεγάλη ελπίδα της Ελλάδας για ανάκαμψη του κατασκευαστικού τομέα και ιδιαίτερα του τομέα της οικοδομής, η βασική ελπίδα της Ελλάδας να υπάρξει στην πραγματική οικονομία ρευστότητα και δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, έχει ενσωματωθεί στις επιλογές και τις πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης και έχουν αρχίσει πια να χτυπούν την πόρτα μας και δυνάμεις χρηματοδότησης. 

Γνωρίζετε πολύ καλά ότι στην πατρίδα μας έχουμε ήδη ξεκινήσει εδώ και αρκετά χρόνια το πρόγραμμα «Εξοικονομώ κατ οίκον», το οποίο θα συνεχιστεί στη νέα Προγραμματική Περίοδο με τη μεγαλύτερη δυνατή χρηματοδότηση που θα μπορέσουμε να διασφαλίσουμε.